Çin’in önlenemeyen ekonomik yükselişi karşısında sertleşen global jeoekonomik rekabetin, vekalet savaşlarının yaygınlaşmasını sağlayan faktörlerden biri olduğunu lisana getiren Dr. Güler Kalay, “Rusya-Ukrayna Savaşını bu çerçevede kıymetlendirebiliriz ki mümkün III. Dünya Savaşı durumunda da savaşın merkezinin Ukrayna olma mümkünlüğü yüksektir.” dedi.
Dr. Güler Kalay: “Türkiye’nin mevcut memleketler arası savaş risklerinin arttığı ve kutuplaşmaların sertleştiği bu ortamda çatışma önleyici diplomasi ve çatışma tahlili için arabuluculuk teşebbüsleri son derece kıymetli.”
Üsküdar Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi Müdür Yardımcısı Dr. Güler Kalay, küresel jeopolitik gerginliklerin artmasının nedenlerini ve mümkün 3. Dünya Savaşı senaryolarını kıymetlendirdi.
3. Dünya Savaşı telaffuzları ne vakittir var?
3. Dünya Savaşı telaffuzlarının yeni olmadığına işaret eden Dr. Güler Kalay, “Soğuk Savaşın bitişi, her ne kadar mutlak barış beklentilerini en azından birinci on yıl için güçlendirmişse de 1990’lı yılların başından bu yana global sermaye süratle Asya-Pasifik’e yanlışsız kaymaya başladı. Bunu en bariz formuyla Asya Kaplanlarının 1990’lı yıllardaki krizlerden yükselerek çıkmaları ve Çin’in önlenemeyen ekonomik yükselişinde görmek mümkün. Soğuk Savaş’ın galibi, yeni dünya tertibi telaffuzlarıyla tek kutuplu dünya nizamının sürekliliğini savunan ABD’nin global iktisattaki güç kaybı karşısında hegemonik gücünün sürdürülebilmesi için daha agresif ve proaktif bir dış siyaset yürütmeye başladığını görürüz. Bu, günümüzdeki vekalet savaşlarının da bir nedeni olmakla birlikte global sermayenin istikamet değiştirmesini durduramamıştır.” dedi.
NATO’nun öncelikli emeli Amerikan çıkarlarını korumak
“Günümüze gelirsek; 3. Dünya Savaşı telaffuzları ve Rusya’nın Avrupa için giderek daha fazla tehdit oluşturduğu telaffuzları, NATO’nun asıl misyonunun tekrar güçlendirilmesi eforlarını da yansıtmaktadır.” diyen Dr. Güler Kalay, aslında çokça lisana getirildiği üzere NATO’nun öncelikli maksadının Amerikan çıkarlarını korumak olduğunu, Avrupa’nın güvenlik tehdidi altında olduğu algısının NATO’nun Baltık ülkeleriyle gelen genişlemesini sağladığını ve Rusya’nın Baltık hududunun NATO’nun denetimine girdiğini anlattı.
Küresel jeoekonomik rekabet vekalet savaşlarının yaygınlaşmasını sağlıyor
Çin’in önlenemeyen ekonomik yükselişi karşısında sertleşen global jeoekonomik rekabetin, vekalet savaşlarının yaygınlaşmasını sağlayan faktörlerden biri olduğunu lisana getiren Dr. Güler Kalay, “Rusya-Ukrayna Savaşını bu çerçevede kıymetlendirebiliriz ki muhtemel 3. Dünya Savaşı durumunda da savaşın merkezinin Ukrayna olma mümkünlüğü yüksektir. Evvelki dünya savaşlarına baktığımızda en besbelli nedenlerden biri sermaye paylaşımı problemiyken başkasının de Avrupa’nın güvenliği konusu olduğunu görürüz. Bu bağlamda Çin’in rakip hegemonik güç ve Rusya’nın milletlerarası askeri ve siyasal güç olarak yükselişi karşısında Ukrayna bu her iki aktör için kilit nokta olabilmektedir. Elbette Çin’in art bahçesi Tayvan’daki Batı yanlısı teşebbüsler ve yaşanan siyasal krizler de bu senaryonun bir kesimi olarak görülebilir.” diye konuştu.
Yeni Soğuk Savaş ve global güç rekabeti…
Küresel hegemonyanın uğraşı ağırlaştıkça, jeopolitik dinamiklerle birlikte bu dinamikleri tekrar şekillendirecek jeoekonomik projelerin de ortaya çıktığına işaret eden Dr. Güler Kalay, “Çin’in Jenerasyon Yol Projesi karşısında ABD-Hindistan projesi olan Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru (IMEC) global rekabetin bir kesimi. Yeni Soğuk Savaş ve global güç rekabetinin yarattığı jeoekonomik konjonktürde, ‘koridor savaşlarının’ bu projelerin jeopolitik pozisyonu ve ölçeği nedeniyle global hegemonya rekabetinin bir modülü haline geldiğini görmekteyiz.” dedi.
3. Dünya Savaşı’nın başlangıç noktası…
Bu bağlamda kollektif Batı’nın öncelikli amacının Rusya ve güvenlik algıları olarak görünse de asıl amacın Çin ile ABD ortasındaki hegemonya yarış olduğuna dikkat çeken Dr. Güler Kalay, “Amerikan hegemonyasını sona erdirmesi beklenen Çin hegemonyasının yükselişi karşısında Batı sermayesi varoluşsal bir uğraş veriyor. Ukrayna Batı’nın doğuya açılan birinci kapısı hasebiyle zayıf bir Rusya ve Çin’in çevrelenmesi senaryolarıyla desteklenen Ukrayna, bu yarışın merkezi olduğu üzere III. Dünya Savaşı olasılığında büyük ihtimalle başlangıç noktası da olacaktır.” formunda konuştu.
Avrupa için ‘Rus tehdidi’ telaffuzları bir algı yaratma gayretlerinin yansıması
Rusya-Ukrayna savaşına dolaylı olarak daha fazla oyuncunun katılmaya başladığını da kaydeden Dr. Güler Kalay, “Avrupa için ‘Rus tehdidi’ telaffuzları Avrupa’da güvenlik konusunda bir algı yaratma uğraşlarının yansıması olduğunu düşünüyorum. Bu NATO’nun buradaki savaşa kısmen yahut direkt iştirakinin münasebetini yaratacaktır. Başta ABD olmak üzere AB ülkelerinin Ukrayna’ya direkt takviyesine karşın Rusya’nın aleyhine bir sonuca ulaşılamıyor. Bununla birlikte 2 yılı aşkın bir müddettir devam eden savaşın maliyeti ve yükü Rusya için daha da ağırlaştıkça global kutuplaşma daha da artıyor. Her ne kadar Batı için gaye dünya hidrokarbon kaynaklarının büyük kısmına sahip olan ayrıyeten Kuzey Kutbundaki yeni yeraltı kaynaklarında büyük bir hisse sahibi olan Rusya’nın Post-Sovyet coğrafyası başta olmak bölgesinde artan askeri ve siyasi gücünü durdurmak üzere görünse de öncelikli amacın Çin’in global iktisattaki yükselişi ve global sermayenin değişen jeoekonomik şartlarını yönlendirebilmek olduğunu söyleyebiliriz.” dedi.
Rusya ve Çin ortasındaki ittifak güçleniyor
Rusya-Ukrayna savaşındaki uzlaşma ne kadar engellenirse Rusya ve Çin ortasındaki ittifakın da birebir oranda güçlendiğini belirten Dr. Güler Kalay, şöyle devam etti:
“Rusya’nın Asya-Pasifik’e kayan global sermayeye entegrasyonu da yeniden bu paralelde artıyor. Rusya-Çin ittifakına İran da kıymetli bir güç olarak dahil oluyor ve bölgedeki Moskova-Pekin-Tahran yeni ekonomik koridorların direkt sahibi ve denetleyicisi haline geliyor. Buna karşılık Amerikan-Hindistan ticari iştiraki değerli bir alternatif proje olarak karşımıza çıksa da Batı sermayedarları için kâfi değil. Bu doğrultuda Doğu Akdeniz’in ehemmiyeti artıyor. Burada Amerikan’ın takviyesindeki İsrail saldırgan bir dış siyasetle yeni çatışmaları körüklemekte ve dolaylı olarak Amerikan’ın Orta Doğu ve Doğu Akdeniz’e tekrar dönüşünü sağlamaktadır.”
Olası global savaş önlenebilir mi?
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın olası 3. Dünya Savaşı telaffuzlarının mevcut konjonktürde artan rekabetin ve vekalet savaşlarının topyekûn bir global çatışmaya dönüşme riskini işaret ettiğini tabir eden Dr. Güler Kalay, “Ukrayna-Rusya savaşının artık iki taraf ortasındaki bir çatışmadan çıkıp daha fazla milletlerarası oyuncunun müdahil olduğu geniş çaplı bir savaşa dönüşmesi, mümkün III. Dünya Savaşının merkezinin yeniden Avrupa olacağını göstermektedir. Aslında Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın ‘savaş telaffuzları ciddiye alınmalıdır’ kelamının mevcut konjonktürde artan global rekabetin yönetilebilir ve yönlendirilebilir etapta olduğunu ve muhtemel global savaşın önlenebilirliği için bir ihtar niteliğinde okunması gerektiğini düşünüyorum.” dedi.
Yeni vekalet savaşları önleyici diplomasiyi de zora sokabilir
Dr. Güler Kalay, Rusya-Çin-İran iş birliği konusundaki görüşlerini de şöyle açıkladı:
“Bununla birlikte Rusya-Çin-İran iş birliğinin Kuzey Kore, Vietnam tarafında genişlemesi; BRICS’in artan tesirini dikkate aldığımızda Amerikan, hegemonyasını sürdürebilmesi ve büyük oranda savaş sanayine bağlı iktisadının güçlenebilmesi için mevcut çatışmaların sürmesini ve / yahut yeni çatışma bölgelerinin oluşmasını dolaylı yahut direkt destekleyebilir. Bolivya’daki son darbe teşebbüsü de Latin Amerika Ülkelerinin BRICS’e artan ilgilerini de gaye aldığı açıktır. Önümüzdeki Amerikan seçimleri III. Dünya Savaşı telaffuzlarının ne istikamette şekilleneceğinde de belirleyici olabilir. Amerikan silah sanayiinin direkt desteklediği Biden’ın sert dış siyasetine karşılık Trump’ın ölçülü dış siyaseti memleketler arası alakalara de tesir edecektir. Direkt bir III. Dünya Savaşı değil tahminen lakin yeni vekalet savaşları ve jeoekonomik rekabette ‘koridor savaşları’ önleyici diplomasiyi de zora sokabilecek boyutlara ulaşabilir.”
Türkiye’nin arabuluculuk yoluyla barışın inşasında oynayabileceği kritik rol…
“Türkiye’nin mevcut milletlerarası savaş risklerinin arttığı ve kutuplaşmaların sertleştiği bu ortamda çatışma önleyici diplomasi ve çatışma tahlili için arabuluculuk teşebbüsleri son derece değerlidir.” diyen Dr. Güler Kalay, şöyle devam etti:
“Küresel güç rekabetinin sertleştiği jeoekonomik konjonktürde, ‘koridor savaşları’ yalnızca global ticaret açısından bir güvenlik sorunu yaratmıyor; bununla birlikte bu projeler, jeopolitik pozisyonu nedeniyle global hegemonya rekabetinin bir kesimi haline geliyor.
Türkiye’nin bu rekabet ortamında ‘ticaret diplomasisi’ yoluyla oynayacağı ulusal ve memleketler arası rol, tıpkı vakitte çatışma önleyici diplomasiyi de kapsayabilir. Türkiye’nin Orta Koridor ve Zengezur Koridoruna yönelik irtibat stratejisi gerek bölgesel gerek global sürdürülebilir barışın inşası için büyük tesirleri olabilir. Bu açıdan Türkiye, yakın gelecekte global tesir yaratabilen bir bölgesel aktör olarak daha fazla dikkat çekebilir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
