Cumhuriyet’ten bugüne değişen edebiyat ve sanatı konuştular
Nilüfer Belediyesi’nin düzenlediği “Cumhuriyet Ve…” temasıyla düzenlediği Kütüphane
Günleri’nde konuk olan A. Ömer Türkeş, Mine Söğüt ve Turgay Erdener, Cumhuriyet’in
edebiyatı ve sanatını konuştu.
Nilüfer Belediyesi Kütüphane Müdürlüğü’nün bu yıl Cumhuriyet’in 100 yılına özel olarak
“Cumhuriyet Ve…” temasıyla düzenlediği Kütüphane Günleri, A. Ömer Türkeş, Mine Söğüt
ve Turgay Erdener ‘in katıldığı söyleşi ile devam etti.
Nâzım Hikmet Kültürevi’nde gerçekleştirilen söyleşiye, ilgi büyük oldu. Cumhuriyet’in sanatı
ve edebiyatının ele alındığı söyleşiyi Nilüfer Belediye Lideri Turgay Fazilet ile eşi Zeynep
Terzioğlu Erdem’in yanı sıra çok sayıda vatandaş ilgiyle takip etti.
Cumhuriyet romanının, cumhuriyetle birlikte başlamadığını belirten A. Ömer Türkeş, 1970’de
Osmanlı’da birinci roman yazıldıktan sonra Cumhuriyet’e kadar geliştiğini ve olgunlaştığını
söyledi. Cumhuriyet tarihinde yaşanan pek çok olayın Cumhuriyet romanı içinde karşılığını
bulduğunu tabir eden A. Ömer Türkeş, “Türkiye’deki pek çok toplumsal ve tarihi sorun,
romanların konusu olmuştur. Birinci Osmanlı müelliflerinin da niyetlerinde, ‘Osmanlı nasıl
kurtulur’ problemi vardı ve kurtuluş usullerinden biri, kültürel olarak batılılaşmaydı.
Bunun aracı da romandı. Cumhuriyet’in birinci romanlarına baktığınızda o devrin gerilimlerini
olmadan ele almak mümkün değil. Tarih romanlarıyla da bir biçimde siyasi alandaki
kavgaların edebiyat üzerinde öteki yansımalarıyla sürdüğünü söyleyebiliriz. 100 yıllık
Cumhuriyet tarihinde ne yazık ki edebiyatın eleştirilen damarını sürdürenlerin de çeşitli
baskılarla müsabakasını görüyoruz” dedi.
1950’li yıllarda köy romanları ve kentteki çağdaş bireyin buhranının anlatıldığı iki temel
akım görüldüğünü belirten Türkeş, 12 Eylül darbesiyle muhaliflik zihniyeti ezildiği için
siyasetle edebiyat ortasındaki münasebetin yavaş yavaş azaldığını söyledi. Türkeş, 2000’lerden
sonraki edebiyatın değişimini de şu sözlerle paylaştı: “Yeni akımların gelmesi, yeni hayat
tarzlarının gelişmesi, tüketim kültürünün yükselmesiyle birlikte ana akım edebiyat, gündelik
olaylardaki hafif şeyleri anlatıp, hoşça vakit geçirmek diye bileceğim üslupta bir edebiyat bir
yandan da eskinin hala reflekslerini taşıyan bir edebiyat tıpkı anda görülüyor.”
Cumhuriyet ile birlikte ana akım müziklerde yozlaşma olduğunu söyleyen Turgay Erdener de,
“Cumhuriyet’ten evvel müzik, konutta değildi öteki bir yerdeydi. Sarayda Abdülhamit vals
yazabiliyordu. Ancak Türkiye’de öbür müzik vardı. Biri, divan edebiyatı dayanaklı saray
müziği, başkası de halk müziği. Cumhuriyet ile bir arada aslında ana akım müziklerde yozlaşma
oldu. Saray müziği saraydaki olağanlığını yitirdi, öteki ticari yükler bindi üstüne. Gazino
müziği, piyasa müziği haline geldi. Halk müziği de yurttan sesler topluluğu üzere doğal
olmayan bir grup şeylerle yapılır oldu. Koro diye bir şey yok. Cumhuriyet’te üretilen, doğru
olmayan şeylerin başında geldiğini düşünüyorum. Bu, bölgelerin kendine has özelliklerini de
törpüledi. Zira tek bir şey yaratılmak isteniyordu. Klâsik müziklerimizde bir yenileşme
düşüncesi tahminen de cumhuriyetle birlikte ortaya çıkıyor. Müzik, olması için şiir ve roman gibi
basılması kanısındayım. Az notaların ender olarak basıldığı yerlerden biri de Nilüfer.
Koro yapıtları yazılmıştı Orhan Kemal ve halk şairleri vaktinde. O vakit o notalar basıldı
ve müzisyenlere ulaştırıldı. Çölde vaha üzere bir pozisyonda görüyorum Nilüfer’i” ifadelerini
kullandı.
Cumhuriyet’in en büyük kazanımlardan birinin şahsa her şey olma özgürlüğü tanıdığını
söyleyen Mine Söğüt de, Cumhuriyet’in edebiyatçılara, sanatkarlara, düşünürlere ve medyaya
tanıdığı tartışma alanı olduğunu, lakin bunun hakikat kullanılamadığını belirtti. Söğüt, “Asıl
tartışmamız gereken şeyleri tartışmayıp, kimlikler, kökler, inançlar, gelenekler üzere çoktan
aşılmış ya da aşılmaya çalışan ana şeyler olması gereken sıkıntıların üzerinde oyalanarak,
bugünkü sonucu elde ettik. Çok makûs şeyler yaşansa da ileri hakikat hayal kurabiliyordunuz bu
coğrafyada. Bugün geleceğe yönelik kurduğunuz bütün hayaller sansürlü, daha korkuncu
otosansürlü oluyor. Edebiyatın ya da sanatın, kültür ortamının bir yüzyıl içinde yaşadığı bu
artı ve eksilerin, bugünden yaptığımız bütün değerlendirmelerin, eksik kalacağını
düşünüyorum” dedi.
Söyleşinin sonunda Nilüfer Belediyesi Kütüphane Müdürü Şafak Baba Pala, konuklara
teşekkür etti.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
