İzmir Büyükşehir Belediyesi, Cumhuriyetin 100. yılı onuruna Köy Enstitüleri Anı ve Kültür Evi’ni hizmete açtı. Restore edilen Vakıflar Konağı’nda hayat bulan Anı Konutu tüm bilgi, evrak ve devir eşyalarını çağdaş müzecilik teknolojisiyle harmanlayarak dünya çapında bir Köy Enstitüsü anlatısı sunuyor. Anı Evi’nin açılışında Köy Enstitüleri’nin ismini yaşatacak Öbür Bir Tarım Okulu’nu müjdeleyen Lider Tunç Soyer, “Yarım kalan o medeniyet projesini tekrar başlatacağız” dedi.
İzmir Büyükşehir Belediyesi, 1954 yılında kapatılan Köy Enstitüleri’nin hafıza merkezi pozisyonundaki Köy Enstitüleri Anı ve Kültür Evi’ni kente kazandırdı. TARKEM tarafından restore edilen Vakıflar Konağı’nda hayat bulan Anı ve Kültür Konutu, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi, Müzeler ve Kütüphaneler Şube Müdürlüğü ve Yeni Jenerasyon Köy Enstitülüler Derneği işbirliğiyle hayata geçirildi. En gelişmiş müzecilik teknikleriyle donatılan Anı Evi’nin açılış merasimine, İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer, İzmir Köy Koop Birliği İdare Heyeti Lideri Neptün Soyer, Konak Belediye Lideri Abdül Batur, İzmir Kent Kurulu Lideri Nilay Kökkılınç, Yeni Jenerasyon Köy Enstitülüler Derneği Kurucu Lideri Kemal Kocabaş, Yeni Jenerasyon Köy Enstitülüler Derneği Lideri Gökhan Bal, sivil toplum kuruluşu temsilcileri, sanatkarlar, eğitimciler, akademisyenler, muhtarlar, siyasi parti temsilcileri ve çok sayıda yurttaş katıldı. Açılış merasimi, Yeni Jenerasyon Köy Enstitüleri Mandolin Orkestrası’nın konseriyle başladı.
“İzmir unutan değil, hatırlayan bir şehirdir”
Açılış merasiminde konuşan Lider Tunç Soyer, “Köy Enstitüleri, genç Cumhuriyetin lokomotifiydi. Birincisi 1940 yılında açılan bu eğitim kaleleri, Türkiye Cumhuriyeti’nin çağdaş, eğitimli çiftçilerini, bilim insanlarını, sanatkarlarını, zanaatkarlarını yetiştirdi. Yazık ki bu örnek yapı, çıkar odaklarının maksadı haline geldi. Haksız tenkitlerle, iftiralarla itibarsızlaştırıldı. 1954 yılında büsbütün kapatılan Köy Enstitüleri 14 yıl üzere kısa bir müddette Cumhuriyetimize ölmez eserler ve yarım kalmış bir medeniyet projesi bıraktı. Şayet kapatılmasaydı bugün Türkiye’de bilim, zanaat, sanat, tarım ne durumda olurdu bir düşünün. Biz, Cumhuriyetimizin 100 yılının en büyük yapıtlarından biri olan Köy Enstitülerine İzmir’de sahip çıkıyoruz. Kentimize bir hafıza merkezi daha kazandırıyoruz. Zira İzmir unutan değil, hatırlayan bir kenttir. İzmir’in kadirşinas insanlarının hep ahde vefası vardır. Köy Enstitüleri Anı Konutu, İzmir’in bu vefasının bir sonucudur” biçiminde konuştu.
“İzmir’in çocuklarını İzmir okutacak”
Köy Enstitüleri Anı ve Kültür Evi’nin açılışında “Başka Bir Tarım Okulu” projesini anlatan Lider Soyer, “Cumhuriyetimizin en büyük atılımlarından birisi olan Köy Enstitülerinden aldığımız ilhamla, İzmir’de ‘Başka Bir Tarım Okulu’ açıyoruz. İkinci Yüzyılın Köy Enstitüsü ismini verdiğimiz bu yapı, ‘İzmir Tarımı’ hareketimizi perçinleyen bir ihtilal olacak. Yarım kalan o medeniyet projesini tekrar başlatacağız. Urla ilçemizde, Bademler köyünde 45 bin metrekare alanda yükselecek olan bu Cumhuriyet yapıtı gençlerimize yüzde yüz burslu ve yatılı eğitim verecek. İzmir’in çocuklarını İzmir okutacak” dedi.
“Üreticinin alın teri yarının üreticilerine eğitim imkanı sağlayacak”
Başkan Soyer, “Mera İzmir projemiz ile İzmir’in dağlarını karış karış arşınlayan çobanlarımızı ziyaret etmiştik. Bu ziyaretlerimizde 5 bin 117 çobanımızın kapısını çalarak Türkiye’nin birinci Çoban Haritasını çıkardık. İzmir’in küçükbaş süt potansiyelini ortaya koyduğumuz bu çalışmamız sonucunda çobanlarımıza alım garantisi verdik. O sütleri, dün büyük bir memnunlukla açılışını yaptığımız 100. Yıl Bayındır Süt Sürece Fabrikamızda işlemeye başladık. Öteki Bir Tarım Okulu’nda İzmir’in çocuklarını işte bu eserlerimizin satışından elde ettiğimiz gelirle okutacağız. Bugünün üreticilerinin alın teri, yarının üreticilerine eğitim imkanı olarak geri dönecek. Çok uzun yıllardır Cumhuriyetin imkanlarından eşit faydalanamayan köylerimizin çocukları bir defa daha nitelikli eğitim imkanına kavuşacak. Bu tarafıyla, köy enstitülerinden ilham alan ‘Başka Bir Tarım Okulu’ tam bir döngüsel kültür yapıtı. Bugün açılışını gerçekleştirdiğimiz Köy Enstitüleri Anı Konutu, Öteki Bir Tarım Okulu’nun müfredatını hazırlarken biliyorum ki çok büyük katkılar koyacak” diye konuştu.
“Cumhuriyetimizin 100. yılına armağan olsun”
Başkan Soyer, konuşmasının son kısmında, “Yazık ki, bugün Köy Enstitülerini direkt birinci ağızdan dinleyebileceğimiz çok az insan kaldı. O periyotta bu okulların öğrencisi yahut eğitmen olarak bu Cumhuriyet mirasını bizlere taşıyanların birçok ortamızdan ayrıldı. Onların aziz anılarını ölümsüzleştirdiğimiz anı konutumuzda, her birinin önünde hürmetle eğiliyorum. Bu vatan sizlere minnettar. Bugün açılışını gerçekleştirdiğimiz Anı Meskenimiz sadece bu minnetimizin bir simgesi değil. Tıpkı vakitte Öteki Bir Tarım Okulu üzere yenilikçi eğitim kuruluşları için de bir referans noktası ve bir rehber. Yapıtımız, Cumhuriyetimizin 100. yılına armağan olsun” sözlerini kullandı.
“Köy Enstitüleriyle tekrar bir kalkınma hamlesi”
Konak Belediye Lideri Abdül Batur, “Çok kıymetli, hoş bir çalışmayı birlikte açıyoruz. Köy Enstitüleri’nin bedeli, Cumhuriyet tarihinde farklı bir noktadadır. Ben de Köy Enstitülü bir eğitmenin öğrencisiyim. O periyotta verilen iş disiplininin, kültür sanat ve tarımla iç içe olan eğitimin ne kadar değerli olduğunu görüyoruz. Ancak maalesef vakitle o eğitimden vazgeçilerek bugünkü daha berbat eğitim sistemine geçildi. Dünyadaki iklim krizi ve ezalar o periyot köy enstitüsü eğitimlerinin ne kadar değerli olduğunu gösteriyor. Şu an Köy Enstitülerine çok gereksinim var. Köy Enstitüleriyle tekrar bir kalkınma atağının yapılması çok değerli. Umudumuzu kaybetmeden yeşertmeye, çalışmaya devam edeceğiz. Köy Enstitülü büyüklerimiz nasıl başardıysa bizler de başaracağız” biçiminde konuştu.
“Anı meskeni, mahallî idarelerin tarihinde bir birinci olarak yer alacak”
Yeni Jenerasyon Köy Enstitülüler Derneği Lideri Gökhan Bal, “Bugün İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer’in özveriyle gerçekleştirdiği Köy Enstitüleri Anı Evi’nin açılmasına şahitlik ediyoruz. Anı Meskeni, lokal idarelerin tarihinde bir birinci olarak yer alacaktır. Son çeyrek yüzyılda dindar jenerasyon yaratacağız teziyle tüm kurumları ve eğitim sistemini ağır bir yıkıma uğrattılar. Köy Enstitüleri davasını sürdürme hedefimiz bu yıkıma karşı geçmişe hasret değildir. Tam aykırısı bu anı meskeni, tüm yıkımlara karşı üretenlerin tekrar kurtuluşunun ve ayağa kalkmasının birinci adımı olacaktır. Köy Enstitüleri, geleceğin özgürlükçü toplumunun mimarıdır” sözlerini kullandı.
Tarihi yapı Köy Enstitüleriyle tekrar hayat buldu
19. yüzyıl sonunda yahut 20. Yüzyıl başında inşa edildiği iddia edilen Köy Enstitüsü Anı ve Kültür Meskeni binası, Konak Natırzade Mahallesi’nde, “Kurtuluşumuzun 100. Yılı Anı Evi”nin çabucak yanında yer alıyor. TARKEM tarafından restore edilen tarihi binanın Köy Enstitüleri Anı ve Kültür Evi’ne dönüştürülmesi için 2023 yılı başında çalışmalara başlandı. Kısa müddette tamamlanan Anı Meskeni, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılı onuruna İzmir’e ve Türkiye’ye armağan edildi. “Korunması Gerekli Kültür Varlığı” olarak tescil edilen Köy Enstitüleri Anı ve Kültür Konutu binası toplamda 300 metrekarelik alana sahip.
Öğrencilerin tahta bavulundan mandolinine dev arşiv
Anı Meskeni, Türkiye Cumhuriyeti’nin aydınlanmasının temel taşı olan Köy Enstitülerinin yeri ve değerine dair içerikleri bir ortaya getirdi. Cumhuriyet Dönemi’nin birinci yıllarında temel eğitim, köy öğretmenleri, Köy Enstitülerinin kurucuları, mezunları ve günümüze kalanlar Anı Evi’nin temasını oluşturdu.
Kısa müddette 30 bağışçıdan, devrin ruhunu yansıtan çeşitli nesne, doküman, fotoğraf ve gibisi malzeme derlendi. Bağışlanan nesneler ortasında; şahsen Köy Enstitüsü öğrencileri tarafından yapılmış ya da kullanılmış olan tahta bavul, saat, tuğla, mandolin, mandolin kutusu, rozet, marangoz rendesi üzere ders malzemeleri yer alıyor. Ayrıyeten bağış yoluyla edinilen ve APİKAM arşivinden derlenen tarihi doküman, diploma, günlük, kayıt defterleri, ders notları, orjinal baskı fotoğraflar üzere gereçler de Anı Evi’nde ziyaretçilerin beğenisine sunulacak.
Bilim insanları için dünya ölçeğinde bir kaynak
Köy Enstitüsü Anı ve Kültür Evi’nde bir araştırma kütüphanesi ve bir de dijital arşiv sistemi kuruldu. Kütüphanede yer alan tamamı Köy Enstitülerini mevzu alan 600 kitap ve dijital arşive aktarılan 300’den fazla gereç ile Köy Enstitüleri alanında çalışan araştırmacılara bedelli bir data tabanı sağlayacak. Bu data tabanına ziyaretçiler Anı Evi’nde yer alan tabletlerden ulaşabilecek. Böylece Köy Enstitüleri Anı ve Kültür Meskeni, yalnızca İzmir’de değil Türkiye ve dünya çapında Köy Enstitüleri alanında araştırma yapan akademisyen, tarihçi ve araştırmacılar için kıymetli bir müracaat merkezi vazifesi de görecek.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
