Ege Üniversitesi(EÜ) Eczacılık Fakültesi tarafından “Cumhuriyet ve Atatürk” günleri aktiflikleri kapsamında “Sağlığın Yüzyılı: Cumhuriyet Periyodunda Türkiye’de Sıhhat Siyasetleri ve Sıhhat Örgütlenmesinin Kısa Tarihçesi” isimli konferans gerçekleşti. EÜ Eczacılık Fakültesi Konferans Salonunda yapılan aktifliğe, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erhan Eser konuşmacı olarak katıldı. Eczacılık Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Hande Gürer Orhan’ın yanı sıra akademisyen ve öğrencilerin ağır ilgi gösterdiği aktiflikte, Cumhuriyet periyodundaki sıhhat siyasetleri 4 periyot formunda irdelenerek anlatıldı.
Konferansta konuşan Prof. Dr. Hande Gürer Orhan, “Bugün burada birinci paydaşımız olan sıhhat kümeleri ortasındaki tabipler kümesinden bir halk sağlıkçısı gözünden Cumhuriyet kazanımlarını bir ortada pahalandırmak bizim için kıymetlidir. Ayrıyeten, nitekim bir bilim insanı ve uzman olarak, her periyodun artılarını ve eksilerini, neleri kazandırdıklarını objektif bir biçimde ortaya koymaları takdire şayandır. Zira tarihten ders almadığımız sürece birebir yanlışları tekrar etme yahut yanlışa düşme riskimiz artar. Prof. Dr. Erhan Eser hocamızın paylaştıklarıyla, her devrin artılarını ve eksilerini görme fırsatımız oldu. Hocamıza ve iştirak gösteren herkese teşekkür ederim” diye konuştu
“Kuruluş yılları ve Dr. Refik Saydam’ın koruyucu hekimlik modeli”
Türkiye Cumhuriyeti’nin sıhhat tarihini dört periyoda ayırarak inceleyen Prof. Dr. Erhan Eser, “ Birinci devir olan Refik Saydam periyodunda, savaş sonrası şartlarda salgın hastalıklar ve yüksek anne vefatları üzere ağır koşullar karar sürüyordu. Buna karşın, Büyük Millet Meclisi’nin kurulmasından yalnızca 10 gün sonra ‘Sağlık ve Toplumsal Yardım Bakanlığı’ tesis edildi. İlk Sağlık Bakanı Refik Saydam, tedavi hizmetlerini belediyelere devrederek tüm odağını kollayıcı hekimliğe ve sıtma üzere salgınlarla uğraşa verdi. Bu uğraşın asıl kahramanları, at sırtında köy köy dolaşan fedakâr sıhhat memurlarıydı. Devrin gereksinimlerine nazaran cüzam ve frengi üzere hastalıklar için özel sıhhat işçisi yetiştirilirken, tabibin olmadığı yerlerde eczacılar hayati bir rol üstlendi. Her hastalık için farklı üniteler kuran dikey bir örgütlenme modeli benimsenmiş ve kırsal kısımdaki mecburî hizmet uygulaması da bu devirde başlamıştı” dedi
“Behçet Uz devrinde kurumsallaşma ve planlama hamleleri”
Prof. Dr. Erhan Eser, “İkinci periyot, hem İnönü hem de Menderes hükümetlerinde misyon yapan Behçet Uz tarafından şekillendirildi. Bu zamanda, günümüzde dahi geçerliliğini koruyan ‘Umum Hıfzıssıhha Kanunu’ üzere temel yasalar çıkarıldı ve aşı-ilaç kontrolünü yapan ‘Hıfzıssıhha Enstitüsü’ kuruldu. Uz, her kırk köye bir sıhhat merkezi kurma projesini hayata geçirirken, ‘Milli Sıhhat Planı’ ile Türkiye’yi sıhhat bölgelerine ayırarak çok sayıda tıp fakültesinin de temelini attı. İkinci Dünya Savaşı’nın güçlü şartlarında tekrar baş gösteren salgınlarla uğraş edildi. Bir verem uzmanı olan Behçet Uz, bu hastalığı bir ‘fakir hastalığı’ olarak görerek ‘Verem Savaşı Kanunu’nu çıkardı. Ayrıyeten, 1945’te ‘İşçi Sıhhati Sigortaları’nı kurarak Türkiye’deki birinci toplumsal garanti sisteminin temellerini attı, Özel Yönetim hastanelerini devletleştirdi ve meslek örgütlerine yasal bir statü kazandırdı” diye konuştu
“Nusret Fişek vaktinde ihtilal niteliğindeki toplumsallaştırma yasası”
Prof. Dr. Erhan Eser, “1960 ihtilalinin akabinde başlayan üçüncü periyoda, Nusret Fişek’in ihtilal niteliğindeki ‘Sosyalleştirme Yasası’ damgasını vurdu. Fişek, meclis dağılmadan çabucak evvel, o periyotta kâfi dayanak görmemesine karşın bu maddeyi geçirerek gözetici ve tedavi edici hizmetleri birleştiren çağdaş bir yatay sıhhat modeli kurmayı başardı. Sistemin temelini, birkaç bin nüfusa bir ebenin düştüğü sıhhat meskenleri ve bunlara bağlı sağlık ocakları oluşturuyordu. Bu modelin pilot bölgelerde bebek vefat suratını on kat düşürmesi büyük bir muvaffakiyet olsa da, bürokrasinin direnci ve halkın kollayıcı hizmetler yerine hastane talep etmesi nedeniyle tüm ülkeye yayılması 1983’ü buldu. Bu periyotta, elektriksiz dağ köylerine doktor bulma sorunu ve 1982’de gelen zarurî hizmet kanunuyla doktorların yaşadığı zorluklar öne çıktı” dedi.
“Performans sistemi ve günümüz sıhhat politikaları”
Prof. Dr. Erhan Eser, “Dördüncü ve son devir, ‘Recep Akdağ dönemi’ olarak nitelendirilmekte olup, temel özellikleri performansa dayalı ödeme sistemi ve kontratlı işçi uygulamasıdır. Sosyal Sigortalar Kurumu hastanelerinin tek çatı altında toplanması olumlu bir adım olarak görülse de, primli Genel Sıhhat Sigortası’nın ‘çifte vergilendirme’ yarattığı ve halkın sıhhat harcamalarının kıymetli bir kısmını hâlâ cebinden ödediği eleştirisi getiriliyor. Bu modelde, bireye yönelik hizmetler Aile Hekimliğine, toplumsal vazifeler ise İlçe Sıhhat Müdürlüklerine bırakılarak hizmetler bölünmüştür. ” diye konuştu.
Konferans, iştirakçilerin sorularının cevaplanmasının akabinde son buldu.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
