Üsküdar Üniversitesi Müspet Psikoloji Koordinatörü ve İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Fatma Turan, 5 Aralık Dünya Gönüllüler Günü kapsamında dijital çağda gönüllülük konusuna ait değerlendirmelerde bulundu.
“Gönüllülük güzel olma ve uygunluk yapma gayesiyle gönülden verilen emektir”
Dr. Öğr. Üyesi Fatma Turan, gönüllülüğün olumlu psikoloji literatüründeki yerine dikkat çekerek, şunları söyledi:
“Gönüllülük kavramı; bir kişinin ya da bir kümenin, rastgele bir sorumluluğu ve mecburiyeti olmamasına karşın, hiçbir maddi karşılık beklemeden, topluma, bir kümeye yahut muhtaçlık sahibi bireylere vaktini, bilgisini, emeğini sunması olarak tanımlanmaktadır. Gönüllülük yeterli olma ve yeterlilik yapma gayesiyle gönülden verilen emektir. Bu faaliyeti gerçekleştirenlere ‘gönüllü’ denilmektedir.
Gönüllülüğün özgecilik, mana duygusu (meaning), toplumsal bağlılık (relatedness) ve öz-yeterlik düzenekleri üzerinden âlâ oluşu artırdığı görülmektedir. Yanı sıra toplumsal sorumluluk projelerinde istekli olarak yer almanın bireylerde öz-değer ve öz-yeterliği güçlendirdiği, mana ve hedef hissini derinleştirdiği, his düzenleme maharetlerini geliştirdiği, memnunluk, şefkat, minnettarlık, aidiyet üzere müspet hisleri artırdığı tabir edilmektedir.”
Gençler ‘Ben kimim ve dünyadaki hayat gayem nedir?’ diye istekli oluyor
Dijital çağda büyüyen gençlerin gönüllülük motivasyonlarını da pahalandıran Dr. Öğr. Üyesi Fatma Turan, şu tabirleri kullandı:
“Dijital dünyada büyüyen gençlerin gönüllülük çalışmaları noktasındaki içsel motivasyonlarını; mana ve hedef arayışı, empati ve adalet hassaslığı, toplumsal katkı sağlama gereksinimi olarak tabir edebiliriz. Gençler ‘Ben kimim ve dünyadaki hayat hedefim nedir?’ sorusunu cevaplamak emeliyle gönüllülük çalışmalarına katılmaktadırlar. Ayrıyeten dünyadaki toplumsal eşitsizlik, iklim krizi, insan ve hayvan hakları üzere bahisler gençlerde ağır duygusal hassaslık oluşturmaktadır. Yanı sıra dünyanın farklı coğrafyalarında meydana gelen doğal afetler, salgın hastalıklar, savaşlar ve göçler nedeniyle oluşan kriz periyotlarında gençlerdeki ‘faydalı olma’ isteği daha görünür hale gelmektedir.”
Akran dayanışmasının tesiri toplumsal sorumluluk projelerine iştiraki artırıyor
Gönüllüğün toplumsal motivasyonlarını ise ilişkin olma ve topluluk duygusu, akran tesiri olarak anlatan Dr. Öğr. Üyesi Fatma Turan, “Olumlu istikamette gelişim sağlayan dijital topluluklar gençleri harekete geçiren bir toplumsal bağ oluşturmakta ve akran dayanışmasının tesiri ile toplumsal sorumluluk projelerine iştirak artmaktadır. Dijital dünyada büyüyen gençler toplumsal sorumluluk projelerine iştirak sağlayan arkadaşlarında liderlik özellikleri, irtibat marifetleri, dijital içerik üretimleri, proje idaresi üzere yetkinliklerin olumlu tarafta geliştiğini görmekte, böylelikle gönüllülük faaliyetlerinde yer alma noktasında motivasyonları artmaktadır. Ayrıyeten üniversite ve iş müracaatlarında toplumsal sorumluluk tecrübeleri akranları ortasında değerli bir fark yarattığı için gençler bu alanı meslek sermayesi olarak da kıymetlendirmektedir.” diye konuştu.
Sosyal medya ‘göstermelik gönüllülük’ riskini de beraberinde getiriyor
Sosyal medyanın gönüllülük üzerindeki tesirine değinen Dr. Öğr. Üyesi Fatma Turan, şöyle devam etti:
“Sosyal medya gençlerin gönüllülük davranışlarını; farkındalık eşiğini düşürmek, harekete kolay ve süratli erişilebilirlik sağlamak, toplumsal norm oluşturmak ve güçlü duygusal uyaranlar ortaya koymak suretiyle arttırabilmektedir ve bu sayede gençler yardım edecekleri kampanyaları çok daha süratli duymakta, bağış linkleri, dijital imza kampanyaları, online eğitim projeleri üzere aksiyonlara daha çabuk erişilebilmektedirler. Görüntü, kısa sinema, öykü formatındaki içerikler gençlerin empati hissini harekete geçirerek olumlu davranışların artmasını da sağlamaktadır. Lakin toplumsal medyadaki içerikler ‘göstermelik gönüllülük’ (slacktivizm) riskini de beraberinde getirmektedir. Örneğin; ‘beğen’, ‘paylaş’, ‘story at’ üzere yüzeysel davranışlar gerçek gönüllülüğün yerini alabilmekte ve beğeni, görünürlük, takipçi kazanma üzere dışsal motivasyonlar istekli davranışını gerçekçi olmaktan uzaklaştırmaktadır. Toplumsal sorumlulukla ilgili paylaşım yapan kimi gençler ise ‘ben vazifemi yaptım’ fikriyle alandaki gerçek gönüllülükten uzak kalmaktadır.”
Deprem ve afetler gönüllüğü dönüştürüyor
Deprem ve afet üzere kriz periyotlarının gönüllülük hareketlerini dönüştürdüğünü vurgulayan Dr. Öğr. Üyesi Fatma Turan, “Kriz periyotları gönüllülük motivasyonlarının hem artmasını hem de yine şekillenmesini sağlamaktadır. Bu türlü kıymetli periyotlarda bireylerin toplumsal dayanışma gereksinimi artmaktadır. Zelzele, sel, yangın üzere afetler toplumun ‘birlik olma’ fikrini, empati ve sorumluluk hissini aktifleştirmektedir. Krizler somut ve süratli dayanak gereksinimi oluşturduğu için gençlerde ‘ihtiyacı olan şahısların yardımına koşma ve yanında olma’ davranışını arttırmaktadır.” dedi.
Kriz periyotlarında gönüllülük davranışının daha profesyonel hale geldiğini tabir eden Dr. Öğr. Üyesi Fatma Turan, “Belediyeler, AFAD, sivil toplum kuruluşları üzere kurumlarla uyum gerçekleşmektedir. Kurumsal inanç kıymet kazanmakta ve gençler şeffaf kurumları tercih etmektedirler. Bilhassa doğal afetlerde travmatik tecrübeler yaşayan gençler gönüllülük davranışının sürdürülebilir olması ve toplumsal sorumluluk projelerinin yaygınlaşması tarafında davranış sergilemektedirler.” tabirinde bulundu.
Dijital gönüllük sahayı destekliyor
Dijital gönüllülüğün alandaki gönüllülüğü desteklediğini de tabir eden Dr. Öğr. Üyesi Fatma Turan, şu değerlendirmede bulundu:
“Dijital gönüllülük, alandaki gönüllülüğün yerine geçemez lakin onu tamamlar ve dönüştürür. Dijital gönüllülüğün bu noktadaki olumlu tesirlerini şu halde sıralayabiliriz. Rastgele bir nedenle konutundan çıkamayan, öğrenci olan yahut uzakta yaşayan gençler için erişilebilirliğin artırılmasına katkı sunabilir. Uzmanlık temelli dayanak sağlayarak; akademik mentorluk, çeviri, içerik üretimi üzere katkılar ile yeni gönüllülük cinslerinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Data tahlili, toplumsal medya idaresi, kampanya tasarımı üzere dijital maharetler ile saha gruplarına takviye olarak saha tertibini güçlendirebilir. Dijital kampanyalar sayesinde çok daha geniş kitlelere ulaşılabilir ve bu durum bağış toplama gücünü arttırabilir.”
Saha çalışmaları daha ağır emek gerektiriyor
Dijital gönüllülük konusunda dikkat edilmesi gereken tesirlere de işaret eden Dr. Öğr. Üyesi Fatma Turan, “Bu tesirleri şu formda sıralayabiliriz. Birtakım gençlerde online dayanak yeterlidir algısının oluşması sonucu alandan kopma ve farklı kalma riski ortaya çıkabilir. Dijital ortam, gerçek temasın dönüştürücü tesirini taşımayabilir ve bu durum duygusal uzaklık oluşmasına neden olabilir. Saha çalışmaları daha ağır emek gerektirirken dijital içerik daha fazla görünür olabilir; bu da emek görünürlüğünün azalmasına neden olarak motivasyonun azalmasına neden olabilir. Dünyayı güzelleştirmenin yolunun gönüllülük çalışmalarından geçtiğini belirtmek istiyorum.” formunda kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
