İzmir’de Ballıbabagiller ailesinin yeni bir tipi keşfedildi
“Efeçayı” bitkisi literatüre kazandırıldı
Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü
Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım, Dr. Özal Güner ve doktora öğrencisi
Tuğkan Özdöl’ün ortak çalışmasıyla yeni bir bitki çeşidi literatüre kazandırıldı.
Tahtalı Barajı havzasında bulunan bitkiye İzmir’e atfen “Efeçayı” ismi verildi.
Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, Prof. Dr. Hasan
Yıldırım ve grubunu tebrik etti. Prof. Dr. Budak, “Prof. Dr. Hasan Yıldırım
hocamız, ülkemizin endemik bitki çeşitliliğine katkı sunmaya devam ediyor.
İzmir’in Seferihisar, Gümüldür ve Menderes ilçeleri ortasında kalan bölgede,
Tahtalı Baraj Havzası civarında buldukları yeni ‘Efeçayı’ bitkisini literatüre
kazandıran hocamızı ve takımını kutluyorum” diye konuştu.
Bitkinin keşif öyküsünü anlatan Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Bitkimiz,
tornacılık mesleği ile uğraşan ancak birebir vakitte bir doğasever olan Cem
Çuhacıoğlu tarafından, birinci olarak 2012 yılında bir saha çalışması esnasında
keşfedildi. Bu bitkinin mevcut cinslerden farklı bir tıp olduğundan şüphelenen
Cem Çuhacıoğlu, keşfettiği bu bitkiye ilişkin ayrıntılı fotoğrafları ve materyalleri
bizlere iletti. Bitki üzerine gerçekleştirdiğimiz çalışmalarda cinsin şu ana kadar
literatürde mevcut bir bitki olmadığı fark etik. Alanda doktora öğrencisi Tuğkan
Özdöl ve mevzunun uzmanlarından Dr. Özal Güner ile birlikte ortak bir çalışma
yürütmeye başladık. Uzun yıllar süren ayrıntılı müşahede ve çalışmalar sonucunda
‘Türler ve Habitatlar’ isimli ülkemizin kıymetli taksonomi mecmuasında bilimsel
makalesini hazırlayıp, tipi bilim dünyasına tanıttık. Bilimsel ismini, bitkiyi
keşfeden Cem Çuhacıoğlu’na atfedilerek ‘Stachys cuhacioglui’ olarak belirledik.
Bitkinin Türkçe ismini ise efeler diyarı İzmir’e atfen ‘Efeçayı’ biçiminde kayda
geçirdik” dedi.
“Türkiye’de bu aileye ilişkin 67 endemik cins mevcut”
Türün dünyadaki yayılımından kelam eden Prof. Dr. Yıldırım, “Deliçay
(Stachys) olarak bilinen bu bitki cinsi Ballıbabagiller (Lamiaceae) ailesinin en
büyük cinslerinden biridir. Stachys cinsi; Avustralya ve Yeni Zelanda hariç, esas
olarak Akdeniz bölgesinde olmak üzere Güneybatı Asya ile Kuzey ve Güney
Amerika’da yayılış göstermektedir. Cins 362 cins (435 takson) içerir. Türlerinin
çoğu ormanlarda kayalık yerlerde, kireçtaşlarında ve akarsu kıyılarında yetişir.
Ayrıca endemik taksonlar çoğunlukla Akdeniz Havzası’nın sıcak ılıman
bölgelerinde ağırlaşmaktadır. Türkiye’de Stachys cinsinde 96 cins (123 takson)
doğal yayılış göstermektedir. Bu taksonların 67’si Türkiye’ye endemiktir.
Efeçayı; şu an tespit edildiği kadarıyla yalnızca İzmir Menderes ilçesi ile
Seferihisar ve Gümüldür ortasında kalan üçgende, Tahtalı Barajı civarında,
volkanik ve metamorfik kökenli anakayalar üzerinde yaşayan lokal endemik bir
türdür. Akdeniz floristik bölgesine ilişkin bir elementtir. Yeni çeşit, maki bitki
örtüsünde ve Kızılçam açıklıklarındaki volkanik kayalar üzerinde, kaya
çatlaklarında yetişmektedir. Ömür aralığını rakımı ise deniz düzeyinden 143
ila 494 metre ortasındaki yüksekliklerdir. Yalnızca kaya çatlaklarında yaşayan tıp,
toprak üzerinde yaşayamaz” diye konuştu.
“Türün hayat alanı tehdit altında”
Türün ömür alanının tehdit altında olduğunu lisana getiren Prof. Dr.
Yıldırım, “Efeçayı’nın hayat alanının sık sık orman yangını geçiren bir alan
olması, alanda yangın sonrası taraçlama ve yol açma çalışmalarının ağır oluşu
ve yalnızca 700 kadar bireye sahip popülasyonunun olması üzere etkenler tipi çok
ciddi manada tehdit etmektedir. Kritik seviyede tehlike altında olan çeşide yönelik
acilen müdafaa ve popülasyonunun güçlendirilmesine yönelik çalışmalar
yapılması gerekmektedir” dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
