Dr. Güler Kalay: “Amerikan dış siyasetindeki genel eğilim ve Türkiye ile olan bağlarında radikal bir değişim öngörmek sıkıntı. Aslında Türkiye ile Amerika münasebetlerinde son süreçte belirleyici olan aktör Ankara.”
Üsküdar Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi Müdür Yardımcısı Dr. Güler Kalay, ABD Lideri Joe Biden’ın, 5 Kasım’da düzenlenecek seçimler için adaylıktan çekildiğini açıklamasını kıymetlendirerek, Amerikan seçimlerinin Türk dış siyasetine tesirini ele aldı.
Küresel siyasetteki sert rekabette bir yumuşamaya neden olur mu beklentisi güçlendi
ABD Başkanı Joe Biden’ın adaylıktan çekilmesinin sonuçlarına ait beklentilerine işaret eden Dr. Güler Kalay, “Bölgesel vekalet savaşlarına bakarak III. Dünya Savaşı riski üzerine kaygılar giderek daha da artarken, Kasım 2024’te gerçekleştirilecek Amerikan Başkanlık Seçiminin sonucu ABD Dış Siyasetinde radikal bir dönüşüme ya da global siyasetteki sert rekabette bir yumuşamaya neden olur mu bekleyişi, Biden’ın adaylıktan çekilmesiyle birlikte biraz daha güçlendi sanırım. Soğuk Savaş sonrası Amerikan dış siyasetini genel olarak hatırlarsak aslında Demokratlar ve Cumhuriyetçilerin genel eğilime dayanaklarının belirleyici bir fark yaratmadığını görürüz.” dedi.
Temelde büyük farklar yaratmıyor
Dr. Güler Kalay, G.W. Bush’tan sonra radikal telaffuzlarla seçim sürecini yürüten Barack Obama’nın da temelde büyük bir farklılık yaratmadığını hatırlatarak, “Benzer formda Trump’ın birinci başkanlık periyodunda de Amerikan Ulusal Güvenlik kurumunun özerk bir biçimde dış siyasette karar alma gücünde bir dönüşüm gerçekleşmedi. Bu nedenle bilhassa Post-Sovyet periyotta Amerikan dış siyaset eğilimi, hegemonyasının sürekliliğini sağlama, ekonomik çöküşünü ve neoliberal krizlerini yönetebilmenin bir aracı olarak silah endüstrinin desteklenmesi ve askeri gücünü global çapta stratejik olarak kullanmasıdır.” diye konuştu.
Beyaz Saray’daki başkanlık koltuğuna kimin oturacağı dış politikayı tesirler mi?
“Dolayısıyla Kasım 2024 seçimleri sonucunda Beyaz Saray’daki başkanlık koltuğuna kimin oturacağı Amerikan dış siyaseti için büyük bir değişim manası taşıdığını düşünmüyorum.” diyen Dr. Güler Kalay, Biden’ın, başkanlığa geldiğinde kullandığı “America came back- Amerika geri döndü” cümlesiyle Amerikan silah sanayiinin desteklediği bir aday olarak dış siyasette sert adımların atılacağının işaretini verdiğini hatırlattı.
“Ukrayna’da ABD’yi bekleyen çok daha büyük bir mağlubiyet mümkünlüğünü öngörüyorum”
Dr. Güler Kalay, “Bugün yeni bir dünya savaşı mümkünlüğünü gündeme getiren bölgesel krizlere baktığımızda -Ukrayna, İsrail, Tayvan- aslında Amerikan dış siyasetiyle direkt temaslı sıkıntılardır. Biraz yakın tarihe bakarsak, Amerikan dış siyasetinin ve askeri stratejisinin Irak ve Afganistan’da uğradığı hezimeti hatırlarız. Her ne kadar Amerikan askeri gücü buralarda bulunduğu uzun yıllar boyunca stratejik gayelerinin bir kısmını gerçekleştirmiş görünse de hegemonik güç olarak hezimete uğramıştır. Bugün Ukrayna’da ABD’yi bekleyen çok daha büyük bir mağlubiyet mümkünlüğünü öngörüyorum.” biçiminde konuştu.
“Washington’un, savaşın sürmesini destekleyeceğini düşünüyorum”
Karşısında Afgan Taliban’ı yahut Irak’tan çok daha güçlü ve askeri potansiyeli yüksek bir Rusya’nın olduğunu anlatan Dr. Güler Kalay, “Ukrayna’ya sağlanan on milyarlarca dolarlık maddi ve askeri yardım, Rusya’ya uzun yıllardır uygulanan ekonomik yaptırımlara karşın ortada bir sonuç yok ve Ukrayna giderek güç ve dış dayanağını kaybediyor. Orta Doğu’da potansiyel bir bölgesel savaş ve Tayvan konusunda Çin’le olan gerginlik, tekrar Çin’le olan ticaret savaşıyla temaslı olarak ABD Ukrayna’da giderek bir çıkmaza sürükleniyor. Her ne kadar Trump, Ukrayna’daki savaşı bitireceğini vaadetse de Washington’un, savaşın sürmesini destekleyeceğini düşünüyorum.” dedi.
Biden’ın seçimden çekilmesine Kremlin’in yorumu ne?
Biden’ın seçimden çekilmesi haberine karşılık Kremlin’in yorumunun ‘sabırlı olmak ve olacakları dikkatle izlemek’ tarafında olduğunu da vurgulayan Dr. Güler Kalay, “Kremlin’in Biden’ı daha öngörülebilir bir aday olarak görmesi Trump’ın seçim vaatlerine çok da güvenmediğinin göstergesi. Nihayetinde Amerikan Ulusal Güvenlik Kurumu çerçevesinde ulusal çıkarlarından kelam edildiğinde Demokratlar ya da Cumhuriyetçiler ortasında çok büyük farklar olmayacaktır. Demokratlara karşılık Trump’ın Ukrayna’ya dayanağı daha süratli bir müddette azaltması mümkün; lakin Demokratların içinde de bu dayanaktan artık rahatsız olan kıymetli bir kesim var. Lakin şu kadarı açık ki Demokratların destekleyeceği yeni aday – ağustosta yapılması planlanan parti kongresinde belirlenecek- veya Cumhuriyetçilerin lideri Trump’ın, Ukrayna’ya desteği azaltmak zorunda kalacaklarını öngörebiliriz.” diye konuştu.
Amerikan kamuoyunda İsrail aykırılığı giderek sorun olmaya başladı
Orta Doğu’da genişleyen ve bölgesel bir savaşa evrilen süreç ile Amerikan kamuoyunda İsrail aksiliğinin giderek sorun olmaya başladığını da lisana getiren Dr. Güler Kalay, “Diğer yandan Washington, Çin’le olan rekabette direkt Tayvan sorunu yine yük vermeye başladı.” dedi.
Amerikan seçimlerinin Türk dış siyasetine etkisi
Amerikan’ın yeni liderinin kim olacağı ve bunun Türkiye-Amerika bağlarına nasıl yansıyacağı konusuna da değinen Dr. Güler Kalay, şöyle devam etti:
“Küresel jeopolitik ve jeoekonomik konjonktüre bağlı olarak Demokratların adayı ya da Trump’ın büyük bir değişim getireceğini düşünmüyorum. Türkiye’nin mevcut milletlerarası konjonktürde ulusal çıkarlarını Amerikan müttefikliğinin üstünde tutması ve kendi savunma sanayiindeki değerli atılımları nedeniyle Türk-Amerikan bağlantılarında besbelli bir soğukluk var. Burada elbette Amerika için kıymetli bir siyasi müttefik ve savunma sanayiinde değerli bir müşterinin giderek daha bağımsız davranması istenen bir durum değildir.”
Washington’un PKK/YPG ile olan iş birliği, Fetullah Gülen’e karşı süren desteği…
Dr. Güler Kalay, “Öte yandan Washington’un PKK/YPG ile olan iş birliği, Fetullah Gülen’e karşı süren dayanağı yalnızca Ankara için değil Türk kamuoyunda uzun yıllardır bağlı olduğu ‘Amerikan Rüyasından’ kopuşa neden oluyor. Bu nedenle önümüzdeki Beyaz Saray seçimlerinin Türkiye’nin Amerikan dış siyasetinde büyü bir değişime neden olacağını düşünmüyorum. Türkiye jeostratejik olarak Amerika için kıymetli bir bölge ve müttefik. Türk dış siyaseti bunun farkındalığıyla hareket ediyor. Bölgesel ve global ölçekte kendi dış siyaset stratejisini ortaya koyarken ABD ve NATO ile olan bağlarında pragmatist bir yaklaşımla hareket ediyor.” diye konuştu.
“Amerika’nın Türkiye ile olan münasebetlerinde radikal bir değişim öngörmek zor”
Cumhuriyetçilerin adayı Trump’ın, global dış siyasetinde Demokratlara nazaran daha ölçülü bir yaklaşım sergileyeceğini düşündüğünü, lakin bu adımlarını Beyaz Saray’da tesirli olan genel askeri, iktisat ve bürokratik seçkinlerden ne kadar bağımsız atabileceğinin asıl problem olduğunu anlatan Dr. Güler Kalay, “Dolayısıyla Amerikan dış siyasetindeki genel eğilim ve Türkiye ile olan münasebetlerinde radikal bir değişim öngörmek sıkıntı. Aslında Türkiye ile Amerika bağlantılarında son süreçte belirleyici olan aktör Ankara. Erdoğan’ın iktidarda kaldığı sürece de bunun bu formda devam edeceğini düşünüyorum. 2016’dan sonra Türk Dış Siyasetindeki dönüşüm ve savunma sanayiimizdeki kıymetli atılımlara paralel olarak daha özgüvenli bir dış siyaset, Ankara’nın belirleyiciliğinde değerli faktörler elbette. Başka yandan Fethullah Gülen ve 2016 darbe girişimi AK Parti ve Gülen hesaplaşması, Erdoğan’ın dış siyaset kararlarında bilhassa Amerika tarafında tesirli olduğunu düşünüyorum.” halinde konuştu.
“Ankara’nın, Trump’ın çizeceği yol haritasına da pragmatist yaklaşacağını düşünüyorum”
Ayrıca Washington’un Türkiye’nin Yunanistan, Kıbrıs, Ermenistan ve İsrail problemlerine olan yaklaşımına büyük bir farklılık getireceğini düşünmediğini de kaydeden Dr. Güler Kalay, “Ancak yeniden de Cumhuriyetçilerin kazanması durumunda Ankara’nın, Trump’ın çizeceği yol haritasına da pragmatist yaklaşacağını düşünüyorum.” dedi.
“Kremlin’in, Beyaz Saray’a seçilecek yeni liderin atacağı adımlara ihtiyatlı davranacağı açık”
Türkiye’nin, global çatışma bölgelerine olan hudut yakınlığı nedeniyle gerek siyasal gerekse ekonomik ve sosyolojik olarak direkt etkilenen bir pozisyonda olduğuna vurgu yapan Dr. Güler Kalay, şöyle devam etti:
“Dolayısıyla bu sıcak çatışmaların önümüzdeki süreçte gelişimiyle de direkt ilgilenmekte. Trump’ın seçilme ihtimalinin yüksek olduğu istikametindeki görüşler, Ukrayna ve İsrail sıkıntılarında optimist beklentileri arttırmakta; lakin yeniden de Kremlin her şartta Ukrayna’daki en başta ortaya koyduğu gayelerinden vazgeçmeyecektir. Bu nedenle Kremlin’in, Beyaz Saray’a seçilecek yeni liderin atacağı adımlara ihtiyatlı davranacağı açık. Hasebiyle Ukrayna sorunu, Kiev’in müzakere etmeye karar vermesi ve Ankara’nın arabuluculuk teşebbüslerine her iki tarafın tavrıyla belirlenecektir. Bu süreç de dolaylı olarak Ankara-Washington diyaloğunu etkilemekte. Aksi durumda Ukrayna’ya yapılacak askeri yardımlarda bir azaltmayla Moskova’nın belirlemiş olduğu savaş gayelerinden taviz vermesini beklemek rasyonel görünmüyor.”
“Ankara’nın İsrail aykırısı tavrı, Ankara-Washington ortasındaki farklı tavırlardan biri”
İsrail-Filistin çatışması bağlamında da değerlendirmede bulunan Dr. Güler Kalay, “İsrail-Filistin çatışması, İsrail’in çatışmayı bölgesel ölçekte genişletmesi ve Ankara’nın İsrail aksisi tavrı, yeniden Ankara-Washington ortasındaki farklı tavırlardan biri. İki ülkenin bu çatışmaya farklı yaklaşımı direkt bir zıtlık oluşturmasa da dolaylı olarak bölgesel ve global dış siyasetlerinde ayrışmaya neden olarak ‘müttefiklik’ bağlamında soğukluk yaratmaya devam edeceğini düşünüyorum.” biçiminde kelamlarına son verdi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
