Sıhhat açısından birçok yararı olan domates Türk mutfağının da olmazsa olmazları ortasında yer alıyor. Güçlü besin içeriği ve antioksidan özellikleri ile kalp, cilt ve göz sıhhatini koruyor, sindirim ve bağışıklık sistemini destekliyor. Domatesi taze, mevsiminde ve organik tüketmek gerekiyor. Domatesin pişirilmesi yahut işlenmesi, içinde bulunan pahalı bir antioksidan olan likopenin de faydalarını artırıyor. Memorial Şişli Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü’nden Uz. Dyt. Sinem Türkmen, domatesin sıhhate yararları ve bu mevsimde konserve domates yapılırken dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi verdi.
Domates (Solanum lycopersicum), patlıcan, biber ve patatesle birlikte patlıcangiller familyasına ilişkin bir meyvedir. Çoğunlukla sudan oluşur, karbonhidrat içeriği ise epey düşüktür. Domates, C, A, K vitamini, potasyum ve folat açısından zengindir. Ayrıyeten diyet lifi ve antioksidanlar içerir. Domatese hoş kırmızı rengini likopen ismi verilen bir antioksidan vermektedir. Kırmızı rengin dışında mor, sarı, turuncu ve yeşil renkte olan domates tipleri de bulunmaktadır.
Zengin antioksidan içeriği ile kanserden korunmaya yardımcı
Antioksidanlar hücrelere ziyan verebilecek ve bağışıklık sistemini etkileyebilecek özgür radikaller ismi verilen moleküllerle savaşır. Domates likopen açısından varlıklı bir besindir. Likopen; akciğer, mide yahut prostat kanseri olma mümkünlüğünü azaltabilir. Olgun domateslerde daha bol bulunan likopen, domates pişirildiğinde daha da tesirli hale gelmektedir. Zira ısı, meyvenin kalın hücre duvarlarını modüller ve likopenin beden tarafından daha kolay erişilebilir hale gelmesini sağlar. Bu nedenle; domates suyu, domates salçası ve domates sosları likopenin en güçlü besin kaynaklarıdır. Bilimsel çalışmalar, domates ve domates eserleri ile prostat, akciğer ve mide kanseri olaylarının daha az görülmesi ortasında temas olduğunu göstermiştir. Birçok çalışma, bilhassa pişmiş domates olmak üzere, yüksek ölçüde domates tüketen erkeklerin prostat kanseri riskinin azaldığını bulmuştur. Çoklukla zerzevat ve meyvelere sarı yahut turuncu bir renk veren bir antioksidan olan beta karoten, bedende bağışıklık sisteminin olmazsa olmazı A vitaminine dönüştürülür. Yapılan çalışmalar domates kabuğunda bulunan naringenin isimli flavonoidin, bedendeki iltihabı azalttığı ve çeşitli hastalıklara karşı müdafaa sağladığını göstermiştir. Güçlü bir antioksidan bileşik olan klorojenik asit, kan basıncı yüksek düzeylerde olan şahısların kan basıncını düşürebilir.
Domates cildi güzelleştiriyor, kalbi koruyor
Domateslerin çiğ ve pişmiş olmak üzere çeşitli formlarda tertipli olarak tüketilmesi mümkün yararlarından tam olarak yararlanılmasını sağlayacaktır. Domatesin sıhhate yararlarından kimileri şunlardır:
Kalp Sıhhati: Likopen ve öteki antioksidanlar, damarları koruyarak kolesterol düzeylerini düşürür ve kalp hastalıkları riskini azaltır. Domatesin potasyum içeriği de kan basıncını düzenlemeye yardımcı olabilir. 80 gr’lık bir domates porsiyonu yetişkin bir bireyin günlük potasyum gereksiniminin yaklaşık %5’ini karşılar. Potasyum açısından varlıklı besinler tüketmek daha düşük felç riskiyle ve daha düşük kalp hastalığı oranlarıyla ilişkilendirilebilir. Likopen ayrıyeten LDL “kötü” kolesterol düzeyini ve kan basıncını düşürmeye de yardımcı olabilir. Orta yaşlı erkekler üzerinde yapılan bir çalışmada, kandaki yüksek likopen ve beta-karoten düzeylerinin kalp krizi ve felç riskini azalttığı görülmüştür.
Göz Sıhhati: Domates, lutein, zeaksantin ve bedende A vitaminine dönüşen beta-karoten içerir. Bu bileşikler, göz sıhhatini dayanaklar, gözlerin yorulmasını önlemeye ve göz yorgunluğundan kaynaklanan baş ağrılarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
Cilt Sıhhati: İçeriğindeki likopen ve öbür antioksidanlar, cilt hücrelerini hür radikallerden koruyarak cildin daha sağlıklı ve genç kalmasına yardımcı olabilir. Domates, birebir vakitte güneş yanıklarına ve UV ışınlarına karşı muhafaza sağlar. Bir çalışmaya nazaran, 10 hafta boyunca her gün 40 gram domates salçasını (16 mg likopen sağlar) zeytinyağı ile birlikte tüketen bireylerde %40 daha az güneş yanığı görülmüştür.
Sindirim Sistemi: Domates, diyet lifi açısından güçlü olduğundan, sindirim sisteminin düzgün çalışmasına yardımcı olur ve kabızlık riskini azaltır. Orta uzunluk bir domates, sindirim için gerekli ve yararlı olan çözünmeyen ve çözünen liften oluşan 1,5 gram lif sağlar. Sağlıklı yetişkin bayanlar günde 25 gram lif, erkekler için 38 gram almayı hedeflemelidir. Domatesler hem çözünebilir hem de çözünmeyen lif kaynağıdır. Çözünebilir lif, sindirim sırasında jel gibisi bir doku oluşturmak için suyu meblağ. Çözünmeyen lif dışkıya hacim kazandırır. Bu değişikliklerin her ikisi de dışkının kolondan daha kolay geçmesini sağlar.
Bağışıklık Sistemi: Domates bağışıklık sistemini desteklemeye yardımcı olan antioksidanlar olan C vitamini ve beta-karoten kaynağıdır. Orta uzunluk bir domates sağlıklı bir yetişkinin C vitamini muhtaçlığının %28’ini sağlayabilir. Araştırmalar, domates suyunun virüsleri savuşturma da dahil olmak üzere bağışıklık hücrelerinin düzeylerini kıymetli ölçüde artırdığını bulmuştur. Çalışmalar domates ve domates eserlerinin içerdikleri vitaminler ve antioksidanlar sayesinde çeşitli kanser cinslerine yakalanma riskini azaltabileceğini göstermektedir.
Domates konservesi yaparken bunlara dikkat edin
Domatesin Türk mutfağında çabucak her yemekte kullanılması domatesin konserve formunda da çok tüketilmesini beraberinde getirmektedir. Bilhassa yaz aylarında pek çok insan domates konserveleri için hazırlıklara başlamaktadır. Fakat domates konservesi yaparken kimi kıymetli noktalara dikkat edilmelidir. Konserve yapılmadan evvel en kıymetli noktaların başında kavanozların steril hale getirilmesi gelmektedir.
•Büyük bir tencerenin içerisinde konserve yapmak için kullanılacak kavanozlar ve kapaklar ortalama yarım saat kadar kaynatılmalıdır. Kavanozların cam ve daha evvel kullanılmamış olması gerekmektedir. Cam kavanozların kaynatılma süreci hem steril hem basınçlı hale gelmesi için yapılmaktadır. Bu sayede konservenin daha uzun müddet taze kalması sağlanmaktadır.
•Ardından, kavanozlar pak bir bezin üzerine dizilerek soğutulmalı ve uygunca kurulanmalıdır.
•Hazırlanan karışım sıcakken kavanozlara konmalıdır. Bu sayede kavanoz vakumlanır, havayla teması kesilir ve eseriniz daha uzun mühlet saklanır.
•Konservenin dayanma müddetini artırmak emeliyle kavanozun 1/5′ini boş bırakılmalıdır. Konservenin bozulmaması için kavanozun sıkıca kapatılması kıymetlidir. Kavanoz kapağının içeri hakikat çökmesi gerekmektedir. Şayet kapak atarsa yahut sızıntı yaparsa eser itimatla saklanamaz, bu nedenle kapak kesinlikle değiştirilmelidir.
•Kapaklarını kapadıktan sonra kavanozlar karşıt çevrilir. Üzerlerine bir havlu ile örtülerek 1 gün oda sıcaklığında bekletilir.
•Daha sonra kavanozları düz çevrilerek serin ve güneş almayan bir yerde koruma edilir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
