Palyatif bakım, hasta ve ailelerinin gereksinimlerine kapsamlı bir biçimde karşılık veren, hayat kalitesini arttırmayı amaçlayan bir bakım modeli olarak öne çıkıyor. İstanbul Atlas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Kısmından Dr. Öğretim Üyesi Gamze Oğuz Fazilet, her yıl dünya genelinde, yetişkinler ve çocuklar dahil olmak üzere 60 milyondan fazla insanın palyatif bakım hizmetlerine gereksinim duyduğunu söyledi. Palyatif bakım hizmetlerinin hasta bakımı kalitesini güzelleştirdiğini belirten Fazilet, “Palyatif bakımın tedavi ile entegrasyonu, hastaların semptomlarını hafifletmekte, ömür kalitesini ve hasta memnuniyetini arttırmakta, ayrıyeten bakım verenlerin üzerindeki yükü azaltmaktadır” dedi.
İstanbul Atlas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Kısmından Dr. Öğretim Üyesi Gamze Oğuz Fazilet, 12 Ekim Dünya Palyatif Bakım Günü münasebetiyle yaptığı açıklamada ömür kalitesini artırmada kıymetli bir yeri olan palyatif bakımın sunduğu katkılara ait değerlendirmede bulundu.
Palyatif bakımın, kronik hastalığı olan bireyler için özelleşmiş bir tıbbi bakım olduğunu, bu bakım tipinin hastalığın semptomlarından ve geriliminden kurtulmayı hedeflediğini kaydeden Fazilet, “Bu bakım çeşidi, hastalığın semptomlarından ve geriliminden kurtulmayı amaçlar. Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) palyatif bakımı, hayatı tehdit eden meselelerle çaba eden hasta ve ailelerinin başta ağrı olmak üzere fizikî, psikososyal ve manevi sorunlarının erken periyotta tanılanması, kıymetlendirilmesi ve tedavi edilmesi ile hayat kalitesini arttırmaya yönelik bir yaklaşım olarak tanımlamaktadır. 2014 yılında Dünya Sıhhat Asamblesi’nde palyatif bakımın değerine dikkat çekilerek ‘Yaşam Uzunluğu Kapsamlı Bakımın Bir Bileşeni Olarak Palyatif Bakımın Güçlendirilmesi’ kararı oy birliği ile kabul edilmiştir” dedi.
Her yıl 60 milyondan fazla kişi muhtaçlık duyuyor
Her yıl dünya genelinde, yetişkinler ve çocuklar dahil olmak üzere 60 milyondan fazla insanın palyatif bakım hizmetlerine gereksinim duyduğunu ve bu bireylerin büyük çoğunluğunun düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşadığını belirten Fazilet, “Maalesef, bu gereksinimlerin yarısından fazlası, bilhassa düşük ve orta gelirli ülkelerde karşılanmamaktadır; bu bölgelerde gerekli bakımın sırf yüzde 4’ü sağlanırken, yüksek gelirli ülkelerde bu oran yüzde 50’nin üzerindedir. Bu eşitsizlik, milyonlarca insanın gereksiz ıstırap çekmesine yol açarak yıkıcı sonuçlar doğurmaktadır” dedi.
Palyatif bakımın kıymeti giderek artıyor
Günümüzde hayat şartlarının değişmesi, bilim ve teknolojinin ilerlemesi ile beklenen hayat müddetinin uzadığını, kronik ve hayatı tehdit eden başta kanser üzere tedavisi olmayan hastalığa sahip bireylerin sayısının giderek arttığını söz eden Fazilet, şunları söyledi:
“Ülkemizde yaşlı nüfusun artışı ve kronik, ilerleyici hastalıkların yaygınlaşması, tedavinin ötesinde hastalığın semptom ve gerilim idaresine yönelik özel tıbbi bakım ihtiyaç gereksinimini arttırmakta ve hayat kalitesi kavramı giderek ehemmiyet kazanmaktadır. Tüm bunlar palyatif bakım muhtaçlığını ortaya koymaktadır. Palyatif bakımın temeli kanser, AIDS, demans/Alzheimer hastalığı, serebrovasküler hastalıklar ve akciğer hastalıkları üzere kronik hastalıklara bağlı ortaya çıkan semptomların denetim altına alınmasını ve bu semptomların idaresini kapsamaktadır. Bu bakım tipi, hastaların fizikî, duygusal ve manevi gereksinimlerini dikkate alarak onların ve ailelerinin bu kuvvetli süreci daha kolay atlatmalarına dayanak olur.”
Palyatif bakım hasta yakınlarına da yarar sağlamayı amaçlıyor
Palyatif bakımın yalnızca tedavi içermediğini, hastaların acısını hafifletip hayatlarının en güç devirlerinde onlara ve ailelerine büyük yarar sağladığını söz eden Fazilet, “Palyatif bakımın maksadı ne mevti hızlandırmak ne de hayatı uzatmaktır. Hedef tedavi edilemeyen durumları hafifletmek, hastanın acılarını dindirmek, belirtileri denetim etmek ve en âlâ ömür kalitesini başarmaktır. Son yıllarda, sıhhat bakım profesyonellerinin bu hastalara nitelikli bakım sunma konusundaki ilgilerinin artmasıyla birlikte palyatif bakım hizmetleri süratle gelişme göstermektedir. Palyatif bakım sırf sıhhat hizmetinin verilmesi değil, birebir vakitte beşere paha verme ve onun yanında olma biçimidir” dedi.
Kaliteli bakıma odaklanıyor
Palyatif bakımın, hasta ve ailelerinin gereksinimlerine kapsamlı bir biçimde cevap veren, ömür kalitesini arttırmayı amaçlayan bir bakım modeli olarak öne çıktığını belirten Fazilet, “Multidisipliner takım çalışması, ağrı idaresi, ruhsal dayanak ve kişiselleştirilmiş bakım modeli palyatif bakımın temelini oluşturmaktadır. Bakım ortamının rahat, inançlı, destekleyici olması, takım üyeleri ile tesirli irtibat ve uyumun sağlanması ile kaliteli bakıma odaklanır. Tıpkı vakitte hastanın inançlarına ve bedellerine hürmet gösterilmesi ve ömrün son devrinde onurlu bir süreç geçirilmesi hedeflenir” dedi.
Farklı disiplinlerden uzman dayanağı veriliyor
Palyatif bakım ünitelerinde multidisipliner uzman takviyesi sağlandığını belirten Fazilet, “Bu ünitelerde tedavi gören hastalara daha tesirli ve kaliteli hizmet sağlamak hedefiyle çeşitli disiplinlerden grup üyeleri bulunmaktadır. Palyatif bakım uzmanlık gerektiren bir hizmet olup tabipler, palyatif bakımda misyon alan hemşireler, klinik hemşireler, toplumsal hizmet uzmanı, diyetisyen, eczacı, psikolog, hastanın gereksinimleri doğrultusunda rehabilitasyon takımı ve din adamlarının da yer aldığı multidisipliner takımdan oluşmaktadır” diye konuştu.
“Palyatif bakım hizmetlerinin tesirleri incelendiğinde, bu uygulamaların hasta bakımı kalitesini güzelleştirdiği, hastaneye yatış oranlarını azalttığı ve hayat sonu bakımla alakalı maliyetleri en aza indirdiği görülmektedir” diyen Fazilet, “Palyatif bakımın tedavi ile entegrasyonu, hastaların semptomlarını hafifletmekte, ömür kalitesini ve hasta memnuniyetini arttırmakta, ayrıyeten bakım verenlerin üzerindeki yükü azaltmaktadır. Literatür incelendiğinde, önemli hastalıklarda palyatif bakımın erken devirde başlatılmasının hayat mühletinin uzatılmasında kısmen tesirli olabileceği gözlemlenmektedir” dedi.
Palyatif bakım, ağır bakımdan hangi taraflarıyla farklıdır?
Palyatif bakımın ağır bakımdan farklı olarak kapsamlı bir takviye sunmayı amaçladığını tabir eden Fazilet, “Palyatif bakım, uzun vadeli olabilir ve hastalığın her etabında uygulanabilir; ayrıyeten sürece hasta yakınlarını da dahil eder. Mesken, hastane, palyatif bakım merkezi ortamlarında sürdürülebilir. Ağır bakım ise, hayati tehlike arz eden hastaların yaşamsal işlevlerini müdafaaya yönelik akut müdahalelere odaklanır ve kritik seviyede sıhhat sorunu olan hastaların takibinin yapılması ve tedavi hizmetlerinin verilmesini sağlayan hastanelerde özel yataklı servislerde hizmet verir. Süratle acil müdahale gerektiren hastaların tedavisinin uygulanması ve genel durumlarının uygunlaştırılması hedeflenmektedir. Kısa müddetli tedaviyi kapsamaktadır. Tedavi sadece sıhhat profesyonellerini kapsar; hasta yakınları sürece dahil edilmez ve çoklukla hasta ziyaretine müsaade verilmez. Palyatif bakım ve ağır bakım, farklı ihtiyaçlara yönelik iki farklı bakım yaklaşımıdır. Palyatif bakım, hastaların ömür kalitesini yükseltmeyi hedeflerken, ağır bakım hayati tehlike oluşturan durumlarda hayatta kalmayı sağlamayı gayeler. Her iki bakım çeşidi de sıhhat sisteminde değerli roller üstlenmekte olup, hastaların gereksinimlerine nazaran uygun halde uygulanmalıdır” diye konuştu.
Palyatif bakım, insan onuruna hürmet gösterme ve dayanak olma biçimidir
Dr. Öğretim Üyesi Gamze Oğuz Fazilet, Sıhhat Bakanlığı’nın datalarına nazaran, 2023 yılının birinci 6 ayında 437 palyatif bakım merkezinde toplam 6 bin 397 yatak ile 90 bin 648 palyatif bakım hastasına hizmet sunulduğunu söyledi. Türkiye’de palyatif bakım yatak sayısının artması ve hizmetlerin yaygınlaşması hastaların hayat kalitesinin artmasında kıymetli bir tahlil sunduğunu kaydeden Fazilet, kelamlarını şöyle tamamladı: “Palyatif bakımın kıymetini vurgulamak ve farkındalığı artırmak emeliyle Ekim ayının ikinci cumartesi günü ‘Dünya Palyatif Bakım Günü’ olarak kutlanmaktadır. Palyatif bakım hizmetlerinin daha yaygın hale gelmesi için farkındalık yaratmak ve takviye vermek, her birimizin sorumluluğudur. Palyatif bakım, sadece bir sıhhat hizmeti değil, birebir vakitte insan onuruna hürmet gösterme ve dayanak olma biçimidir. Her bireyin bir gün palyatif bakıma muhtaçlık duyabileceği göz önünde bulundurularak, bu hizmetlerin geliştirilmesi ve herkes için erişilebilir hale gelmesi sıhhat sisteminin etik sorumluluğudur.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
