Tıpta yaşanan gelişmeler kanser tedavisini de şekillendiriyor. Tümör varlığında gündeme gelen akıllı ilaçlar, tedavi sürecini kolaylaştırırken muvaffakiyet oranlarını da artırıyor. Akıllı ilaçların maksada yönelik tedaviler olduğundan bahseden Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi Tıbbi Onkoloji ve Hematoloji Uzmanı, Onkolojik Bilimler Koordinatörü Prof. Dr. Necdet Üskent, “Bu ilaçlar tümörü tanıyarak direkt ona yöneliyor. Bu sayede yalnızca kanserli hücreler hedefleniyor ve sağlıklı hücreler korunuyor. Birden fazla hastanın endişeyle yaklaştığı klâsik kemoterapide ise; saç, tırnak ve kemik iliği üzere çoğalması gereken hücreler de tedavi sırasında etkilenebiliyor. Akıllı ilaç seçeneğinde ise bu yan tesirler en aza indirilerek yalnızca tümörler yok ediliyor” dedi.
Akıllı ilaçların kemoterapiyle kıyaslandığında daha az yan tesire sahip olduğunu belirten Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi Tıbbi Onkoloji ve Hematoloji Uzmanı, Onkolojik Bilimler Koordinatörü Prof. Dr. Necdet Üskent, “Ameliyat ve kemoterapi muhtaçlığını azaltan akıllı ilaçlardan, akciğer kanserlerinin yüzde 10 ila 15’inde yararlanılabiliyor. Bu oran genetik farklılıklar nedeniyle Filipin, Çin ve Japonya’da yüzde 25-30’lara çıkabiliyor. Hatta hiç sigara içmemiş bayan bir hastada muvaffakiyet oranının yüzde 50-60’ları görebildiğini söylemek mümkün. Ayrıyeten akıllı ilaç tedavisine başvurabilmek için kanserin erken evrede teşhis edilmesi gerektiği düşünülse de aslında tam zıddı biçimde, kanserin yayınlık kazandığı durumlarda daha sık kullanıyoruz” dedi.
Kanserli hücre fotokopi makinesi üzere çalışıyor
Normal bir hücrenin kendisine sinyal gelmediği sürece çoğalmayacağından bahseden Üskent, “Hücre, gelen sinyali; üstündeki anten diyebileceğimiz reseptörlerle algılıyor ve komuta merkezi olan çekirdeğe iletiyor. Kanser hücresinde bu süreç otomatikleşiyor ve fotokopi makinesi üzere hücre çoğalması yaşanıyor. Bu sinyali bloke edebildiğimizde hücrenin denetimsiz yayılımını da durdurabiliyoruz. Ya da bir öteki akıllı ilacın çalışma prensibinde olduğu üzere kanserli hücreye “Senin işin artık bitti, intihar etmelisin” diyoruz. Olağan kaidelerde bir yaranın güzelleşmesi için hücreler çoğalarak dokuyu örüyor ve düzgünleşme tamamlandığında bu çoğalma durduruluyor. Sağlıklı hücrede var olan bu programlı hücre vefatı, kanserli hücrede bulunmuyor. Kanser daima yaşamaya çalıştığı için ona bu programı hatırlatan yeni ilaçlar da çıktı. Yani akıllı ilaçların en akıllısı gayesi güdümlü füze üzere buluyor, birtakımı da hücreye yönelmiyor fakat mikro etraf dediğimiz hücrenin etrafındaki komşularına gidiyor yani hücreyi besleyen damarları hedefliyor. Bunun sonucunda kanlanmayan kanser hücresi yok oluyor” açıklamasında bulundu.
Saç rengi değişikliği ya da akne sorunu yaşanabiliyor
Kemoterapiyle karşılaştırıldığında daha az yan tesire sahip olsa da akıllı ilaçların da muhtemel etkilerini bilmek değerli diyen Üskent, “Tedavi sırasında örneğin saç hücrelerine giden çoğalma sinyali de ilaçlar tarafından bloke edilebildiği için, saç rengini oluşturan genler de olumsuz etkilenebiliyor. Bu durum saç renginde değişikliklere yol açabiliyor; örneğin siyah saçlar sarıya dönebiliyor. Kanserin çeşidine nazaran değişiklik gösterse de akıllı ilaçlar aracılığıyla durdurulan çoğalma sinyali tıpkı formda ciltte de akne yahut kuruluk üzere dermatolojik sonuçlar doğurabiliyor. Fakat bunların ekseriyetle yönetilebilir ve süreksiz yan tesirler olduğunu unutmamak gerekir” halinde konuştu.
Akıllı ilaç kullanımını mutasyonun çeşidi belirliyor
Hastanın akıllı ilaç tedavisine uygun olup olmadığının, mutasyonun tipine nazaran belirlendiğini ifade eden Üskent, “Örneğin göğüs kanserinde sıklıkla karşılaşılan HER2 bozukluğu hedeflendiğinde akıllı ilaçlarla büyük muvaffakiyet sağlanıyor. Hatta bu ilaçlar operasyon öncesinde kullanıldığında tümör büsbütün yok olabiliyor. Bu da bize ileride, kanser tedavisinde ameliyata gerek kalmayabileceğini işaret ediyor. Mutasyon tıpkı ise ister akciğer ister göğüs isterse de mide, tümör hangi organda olursa olsun başarılı sonuçlar elde edebiliyoruz. Yani buradaki kıymetli nokta kanser çeşidinden çok mutasyonun tipi. Hastanın akıllı ilaçlara uygun olup olmadığını iki-üç gün içinde sonuçlanan genetik testlerle anlayabiliyoruz” dedi.
İlaç tedavisi dört-beş yıl sürebiliyor
Akıllı ilaçların hedefi kanseri kronikleştirmek, durdurmak ve stabilize etmek diyen Üskent, “Tedavi esnasında ilaçların nizamlı bir formda alınması kıymetli zira sinyalin kesilmesi hücreyi çoğalmak için özgür bırakmak manasına gelir. İlaca devam müddeti bu yüzden dört-beş seneyi bulabiliyor. Kimi vakit da ölmek istemeyen hücre bu ilaçlara karşı direnç geliştirebiliyor. Bu üzere durumlarda alternatif ilaçlara yöneliyoruz. Genetik bilimi ilerledikçe direncin nasıl kazanıldığını da görebiliyoruz. İkinci bir gen bozukluğu kelam konusu ise bu bozukluğa karşı ilaçlar geliştiriliyor ve onlardan faydalanıyoruz” dedi.
Her mutasyon için yeni ilaçlar üzerinde çalışılıyor
Yeni bir gelişme sanılsa da akıllı ilaçların geçmişinin 2003’lere dayandığını tabir eden Üskent, “O yıllarda kronik myelositer lösemi dediğimiz bir kan kanseri tipinde yalnızca organ nakli manasına gelen transplantasyon ile ömür uzatılırken bu hastalarda özel bir yapısal bozukluk tespit edildi. Bu bozukluğa karşı bir tedavi geliştirildi ve tedavi sonucunda da hastalar büsbütün düzgünleşti, böylelikle akıllı ilaçların temeli atılmış oldu. Kan kanseri için bulunan bu tedavi daha sonra başka kanser çeşitleri açısından da araştırmalara mevzu oldu. Gerçekten 2007’de akciğer kanserinde bulunan EGFR mutasyonuna karşı tablet formunda bir ilaç üretildi. Bu ilaç sayesinde hiç kemoterapi kullanmadan tüm tümörlerin gerilediği gözlemlendi. Öteki kanserlerde de bu şekil mutasyonların varlığı tespit edilmeye devam etti. Şimdi tüm mutasyonlara karşı ilaç bulunmuş olmasa da gelişmelerin süratli yol aldığını biliyoruz. Örneğin şu anda en az tedavi edebildiğimiz kanser tipi olan pankreasın yüzde 80’inde var olan bir mutasyona karşı yeni bir ilaç üzerinde çalışılıyor. Akıllı ilaçların geleceği düşünüldüğünde de bu örnek kapsamında büyük umutlar görmek mümkün” dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
