Şubat 2024’te ender hasta dernekleri tarafından, az hayatlara yönelik sıkıntılara akılcı, pratik, kalıcı tahliller üretmek ve bu tahlillerin hayata geçirilmesini sağlamak hedefi ile Az Hastalıklar Federasyonu (NHF) kuruldu.
Federasyonda;
- Ataksi Telenjiektazi ile Ömür Derneği,
- Albinizm Derneği,
- PKU Aile Derneği,
- Pulmoner Hipertansiyon ve Skleroderma Hasta Derneği,
- Sistinozis Hastaları Derneği,
- Tay Sachs ve Sandhoff Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği
- Williams Sendromu Derneği olmak üzere 7 dernek yer alıyor.
NHF’nun Az Hastalıklar Günü vesilesi ile yaptığı basın açıklamasında federasyonun maksatları, çalışma alanları, vizyonuna değinildi. Bu kapsamda Az Hastalıklar Federasyonu’nun en temel misyonu; Türkiye’de ve dünyada fark edilmeyen ender hayatlara dikkat çekmek, ender hastalığa sahip bireylerin, yüksek faydalarına yönelik çalışmalar gerçekleştirmek; onları, ortak bir çatı altında eşit ve adil olarak temsil etmek.
Nadir Hastalıklar Federasyonu’nun en temel çalışma alanları; Taşıyıcılık Taraması, Erken Teşhis, Erken Tedavi, Tedaviye erişim, İlaca Erişim, Organ Bağışı, Görünmez Engellilik, Ayrımcılık, Eğitim ve İstihdam, Toplumsal Haklara Erişim Toplumsal Farkındalık konularıdır.
Nadir Hastalıklar Federasyonu Başkanı Deniz Yılmaz Atakay yapılan basın açıklamasında federasyonun emellerini şöyle özetledi; “Nadir Hastalıklar Ağı’nı kurarken vizyonumuz bu oluşumu bir federasyon kimliğine taşıyarak ender hastalıklarla ilgili daha faal ve kapsamlı çalışmaları yürütebilmekti. Şubat 2024 itibariyle bu vizyonumuzu gerçekleştirmiş olmaktan memnunuz.
Federasyon olarak hedeflerimiz:
- Nadir hastalıklara ait yasal mevzuatların düzenlenmesinde etkin rol almak
- Tüm ender bireylerin toplum tarafından görünürlüğünü sağlamak maksadıyla farkındalık çalışmaları yapmak.
- Haklarını korumak ve hak ihlallerini ortadan kaldırmaya yönelik tahliller üretmek
- Kamu kurum, kuruluşları ile özel dal ortasında işbirliğine dayalı faaliyetler yürütmek.
- İnsan ve hasta hakları temelinde öz savunuculuk şuurunu geliştirmektir.
Nadir Hastalıklar Federasyonu olarak bu yıl da Dünya Az Hastalıklar Günü vesilesiyle az hayatların temel meselelerden olan Sıhhate Erişim, Sıhhat Harcamalarındaki Pahalılık ve Görünmez Engellilik mevzularına dikkat çekmek istiyoruz.”
Sağlığa Erişim Her Bireyin Temel Haklarından
Federasyon Başkanı Atakay sözlerine şöyle devam etti: “Sağlığa erişim ülkemiz mevzuatlarında ve memleketler arası mukavelelerde düzenlenen en kıymetli insan hakkıdır. Az hastalığa sahip bir bireyin ülkemizde teşhis aldıktan sonra gerçek ve yeni tedaviyi alması en doğal hakkıdır. Zira az hastalıklar çoğunlukla çocuklar başta olmak üzere, bireylerin vefatına sebebiyet vermektedir. Her ne kadar Az Hastaların, sıhhate erişim süreçleri ile ilgili olumlu haberler duyulsa da bu erişimin kuvvetli bir hukuk gayreti ile elde edildiği bir gerçektir. Ülkemizde bireyler, sıhhate erişebilmek için idari mercilere ve mahkemelere başvurmak zorunda kalıyor. Meğer sıhhate erişim hakkının hukuksal desteği, başta insan hakkı mukaveleleri olmak üzere ulusal ve memleketler arası mevzuatlardır. Az hastaların sıhhate erişebilmeleri için bilhassa Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’nin 55. Unsur bağlamında yükümlülüklerin hatırlatılarak mevuzatların düzenlenmesi- uygulanması ve “Nadir Hastalıklar Ulusal Hareket Planı”nın sağlam bir hukuk temelinin üzerine kurularak hayata geçirilmesi gerekmektedir.”
Sağlık Harcamalarındaki Pahalılık Az Ömürleri Zorlaştırıyor
Nadir Hastalığa sahip bireylerin, sıhhat harcamalarına ait yıllık masraflarının öbür bireylere oranla 6 katı yüksek olduğuna dikkat çeken Deniz Yılmaz Atakay; “Yoksulluk hududunda olan hanelerin; katkı hisselerinin, muayene fiyatlarının yanı sıra hayat uzunluğu kullanmak zorunda oldukları özel besinden tıbbi aygıta kadar pek çok alanda ihtiyaç materyallerinin temini için çok büyük bedeller ödediği tespitidir. Bu nedenle Ender Omurların iktisadına ve sıhhatine katkı sağlamak için özel ve yaşamsal ihtiyaçlarına “vergi muafiyeti” uygulanması elzemdir.” dedi.
Her Engel Görünür Değildir
Federasyon Başkanı Atakay son olarak her pürüzün görünür olmadığını belirterek kelamlarına şunları ekledi; “Nadir hastalığa sahip bireylerin görünmez pürüzü olabilmektedir. İç organlara yansıyan birtakım az hastalıklarda mevcut olan görünmez engellilik, ülkemizde bir “engel türü” olarak kabul edilememektedir. Görünmez pürüze sahip hastalar, sıhhate erişim bakımından elzem olan “sağlık/engelli raporlarını” almak için çok uğraş vermektedir. Halbuki her pürüz dışta ve görünür olmayabilir zira birtakım ender hastalıklarda ve sendromlarda, fizyolojik, anatomik sorunlar yalnızca iç organları etkileyebilmektedir. Bu nedenle, bireyler sağlık/engelli raporu alırken bu durumu hekimlere her seferinde açıklama mecburiyeti hissetmektedir. Bu sorunun tahlili, ilgili tüm sıhhat sistemine ve hiyerarşisine bir “farkındalık çalışması” yapılarak, mahzurların “görünmez” de olabileceği şuurunun aşılanmasıdır.”
Nadir hastalıklar, 2000’de 1 ya da daha az sıklıkta görülen, birçok ilerleyici, metabolik, kronik ve kimileri ölümcül olabilen hastalıklardır. Literatürde yaklaşık 8000 ender hastalık tanımlanmıştır ve bu hastalıkların %80’i genetik geçişlidir. Hastaların yaklaşık %50’sini çocuklar oluşturmaktadır. Az hastalıkların %95’inde şimdi bir tedavi usulü bulunmamaktadır. Bu nedenle 5 yaşına gelmeden hayatını kaybeden az hastaların oranı %30’dur.
Nadir hastalıklar Türkiye’de her 16 şahıstan 1’inde görülürken; Türkiye’de 5 milyon, dünyada yaklaşık 350 milyon kişi az bir hastalığa sahiptir. Her bir hastalığın kendine ilişkin bir özelliği vardır. Bu özelliği münasebetiyle özel bakım ve tedavi formüllerine, ilaçlara, sarf gereçlere, özel besinlere ve tıbbi aygıtlara ihtiyaç duyulmaktadır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
