Uyku, hem çocuklar hem de yetişkinler için fizikî, zihinsel ve duygusal sıhhat açısından son derece kıymetli bir mevzu. Çocuk Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğr. Ü. Burçin Yorgancı Kale, güçlü bir bağışıklık sisteminden bellek ve öğrenmeye, kilo denetiminden zihinsel performansın artırılmasına kadar birçok mevzuda uykunun vazgeçilmez bir hayat ögesi olduğunun altını çizdi. Dünya Uyku Günü münasebetiyle yaptığı açıklamalarda bilhassa çocuklarda uyku sıkıntıları ve tahliline yönelik değerli bilgiler verdi.
Yetersiz uykunun çocuğun biyo-psiko-sosyal sıhhatini, aile-akran-öğretmen bağlarını, günlük ömür aktivitelerini ve davranışlarını olumsuz etkileyen bir durum olduğunun altını çizen Dr. Öğr. Ü. Burçin Yorgancı Kale, uzun vadeli uykusuzluğun bedenin ısı denetiminde, beslenme metabolizmasında, bağışıklık sisteminde ve öbür düzenleyici sistemlerde bozulmaya yol açtığını söyledi. Çocukların yaşadığı problemlerin onlar için olduğu kadar ebeveynlerinin ruh sıhhati üzerinde de olumsuz tesirleri olduğunu belirtti.
HANGİ YAŞTAKİ ÇOCUK KAÇ SAAT UYUMALI
Beyin başta olmak üzere tüm organların rejenerasyonu için uykunun koşul olduğunu anlatan Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı Dr. Öğr. Ü. Burçin Yorgancı Kale, çocuklar için gerekli uyku müddetleriyle ilgili şu bilgileri verdi: “Çocuklar, birinci 2 yaşta günün büyük çoğunluğunu uykuda geçirir. Yaşa nazaran günlük en az uyku muhtaçlığı birinci 3 ay için net bir müddet tanımlanmamakta, 4-12 ay ortası bebeklerde 12 saat, 1-2 yaş ortasında 11 saat, 3-5 yaş ortasında 10 saat, 6-12 yaş ortasında 9 saat, 13-18 yaş ortasında 8 saat kabul edilmektedir. Okul çağı çocuklarında gündüz uyku ihtiyacı kalmadığı için sınıfta, serviste, konutta gündüz uyuklayan bir çocuğun uyku niteliği değerlendirilmelidir. Bunun yanında ilkokul çağındaki bir çocuğun sabah zaten uyanması beklenir.
Özellikle bebeklik periyodunda her bebek farklı bir mizaçla doğduğu için, çocuk sıhhati izlemlerinde ailelerin dikkat etmeleri gereken mevzuların başında bebeklerini düzgün tanımaları ve verdikleri ipuçlarını gerçek değerlendirmeleri gelir.” diye konuştu.
YAŞAMIN BİRİNCİ YILLARINDA UYKU SORUNLARI
Özellikle ömrün birinci yıllarında uyku-uyanıklık döngüsünün geceleri kesintisiz uykuya evrilmesinin karmaşık ve anne babaları yaşamın birinci birkaç yılında zorlayan gelişimsel bir süreç olarak kabul edildiğini söyleyen Dr. Öğr. Ü. Kale, “Çocuk tabiplerine müracaat nedenlerine bakıldığında yüzde 25-40 ortasında çocukların uykuya dalma zorlukları, sık ve uzun süren gece uyanmalarının geldiği görülüyor” dedi. Bebeklerin gecede 6-9 kere kısa uyanıklıklar yaşamasının beklenen bir durum olduğunu belirten Dr. Öğr. Ü. Kale, “Gece yattığında çocuğun uykuya dalması 20 dakikanın altında sürüyor, rutin uyanma saatinde rahatlıkla uyanıyor ve gelişimsel süre dışında gündüz uyku hali ve kestirme ihtiyacı yoksa kâfi uyku uyuduğu kabul edilir.” diye konuştu.
“EBEVEYNİN RUH SIHHATİNİ DA ETKİLENİYOR”
Çocukların gelişimsel süreçlerinde, uyku evrelerinin kendi içindeki döngüsü sırasında kısa uyanıklıkların yaşanmasının olağan olduğunu lakin çocuğun bu geçiş sürecinde uykuyu sürdürmeyi öğrenmesi gerektiğini söyleyen Dr. Öğr. Ü. Kale, “Aksi durumda çocukluk çağı davranışsal insomnisi olarak tanımladığımız uyku meselesinin gerçekleşmesine yol açabilir” diye konuştu.
Özellikle erken çocukluk periyodu uyku problemlerinin çocuk üzerine olumsuz tesirlerinin yanı sıra aile fonksiyonelliğini de bozduğu ve ebeveyn ruh sıhhati üzerine olumsuz tesirleri olduğunu belirten Dr. Y. Kale, “Artmış dürtüsellik ve saldırganlık, dert bozukluğu, karşı olma zıt gelme bozukluğu, hiperaktivite, dikkat ve hafıza sıkıntıları, okul muvaffakiyetinde düşüklük, erişkin periyotta alkol, husus bağımlılığı ile bağlantılıdır. Çocukluk çağında uykusu kötü olanlar yani kalitesiz ve yetersiz olan çocukların obezite riski de artar” dedi.
UYKU SIKINTILARI FARKLI HASTALIKLARA DA TABAN HAZIRLIYOR
Çocukluk çağı insomnisinin en sık görülen klinik bulgularına nazaran farklı profillerinin tanımlandığı bir araştırmayla ilgili değişik sonuçlar hakkında bilgi veren Dr. Öğr. Ü. Kale, şunları anlattı: “Çalışmaya katılan çocukların yüzde 17’si uykuya dalmada zorluk, gece huzursuzluk ve gece uyanmalarıyla başvurmuş olup, aile hikayelerinde huzursuz bacak sendromu ve anemi (kansızlık) rapor edilmiş. Yüzde 21’inde sabah çok erken uyanma sorunu olup, ailelerinde depresyon ve/veya ruh hali bozuklukları daha sık raporlanmış, gece uyanmaları ve uykuya dalmada zorluk ile gelen çocukların ise yüzde 62’sinde ise allerji ve/veya besin entoleransı olduğu görülmüş. Tüm bunlar uyku problemlerinin farklı hastalıklarla olan münasebetini ortaya koyuyor.”
KALİTELİ UYKU İÇİN UYKU HİJYENİ SAĞLANMALI
Çocuklar için de kaliteli bir uyku için gerekli koşulların oluşturulması yani uyku hijyenini sağlanması gerektiğinin altını çizen Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğr. Ü. Burçin Yorgancı Kale bu kuralları şöyle sıraları:
- Uyku Rutini Oluşturulmalı: Bebek ve çocuklar için uyku saati ile ilgili rutinler oluşturmalı, bu rutinlerin uygulanması esnasında hassas ve sevecen tavır segilenmelidir. Yatmadan evvelki son bir saat içerisinde banyo, diş fırçalama, pijama giyme, sarılma, ninni üzere sakin faaliyetleri içeren uyku rutini oluşturulmalıdır. Çocukların yatağa gitme ve yatma vakitleri düzenlenmeli, okul günlerinde ve tatil günlerinde yatma ve kalkma saatleri birebir olmalıdır.
- Yatmadan Evvel Bunlar Yapılmamalı: Çocuğun her gün mesken dışında nizamlı sportif faaliyetler yapması uyku tertibi açısından faydalıdır fakat yatmadan evvelki iki-üç saat içinde ağır idmanlardan kaçınmalıdır. Yatağa gitme vakti yaklaştığında sessiz bir ortam yaratılmalı, yatmadan evvel yüksek güç gerektiren oyunlar, aktivitelerden uzak durulmalı. Yatmadan evvel ekran maruziyeti, antrenman yapmak, uykuya dalma mühletinin uzamasına, uyku müddetinin azalmasına yol açmaktadır.
- Gündüz Şekerlemesinden Kaçınılmalı: Ergenler her gece ihtiyacı olan uykuyu kesinlikle almalı, bir gece az uyuyup sonraki günlerde uyku açığını kapatmayı tercih etmemelidirler. Gündüz şekerleme yapma ihtiyacı olursa bunun müddetinin kısa olmasına itina göstermeli ve şekerlemelerin akşam saatlerinde olmaması, öğlen yahut öğlenden sonra olmasına dikkat edilmelidir.
- Sessiz Ortam Sağlanmalı: Uyku kalitesini artırmak için çocuğun odasında sessiz bir ortam sağlanmalıdır. Gürültü, çocuğun uykusunu bozabilir. Küçük çocukları yatırdıktan sonra çocukla bir müddet birlikte olup onu sakinleştirmek (okşamak, kitap okumak, masal anlatmak gibi) ya da sevdiği bir oyuncakla uyumasına müsaade vermek faydalı olabilir.
- Odada TV, Telefon, Bilgisayar Olmamalı: Çocuğun odasında televizyon, telefon yahut bilgisayar bulundurulmamalıdır. Elektronik aygıtlar çocuğun uykusunu bozabilir ve dikkat dağıtıcı olabilir.
- Uygun Oda Isısı Sağlanmalı: Oda sıcaklığı da sağlıklı uyku için değerlidir. Bu nedenle çocuğun rahat uyuyabilmesi için uygun bir oda sıcaklığına dikkat edilmelidir. Gece lambaları üzere hafif ışık kaynakları tercih edilebilir. Çocuğun yatağı ve yastığı rahat ve uygun boyutlarda olmalıdır. Bu, çocuğun uyku konumunu ve rahatlığını dayanaklar.
- Uyku Öncesi Ağır Yemeklerden Kaçınılmalı: Çocuk açken yatırılmamalı ayrıyeten yatmadan evvelki iki-üç saat içerisinde ağır yemekler, büyük porsiyonlardan kaçınılmalıdır. Çocuk gün içerisinde ve bilhassa uykudan evvel kafein içeren çay, kahve, çikolata üzere içeceklerden uzak durmalıdır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
