Bipolar bozukluk, ataklar dışında kişinin olağan hayatını sürdürebildiği bir hastalıktır. Tedavi müddetinde emel atakların evvelce oluşmasını engellemektir. Hastalık her yaşta görülebilir lakin 10’lu yaşların sonu, 20’li yaşların başlarında ekseriyetle başlamaktadır. Bayan ve erkekte eşit oranda görülmektedir. Geçirilen ağır ve gerilimli devirler, cinsel ve duygusal bir istismar, bir bağlantının bitişi, yakın birisinin kaybı ya da beyin travmaları tetikleyici faktörler ortasında yer alır. Uykusuzluk, çocukluk çağındaki dikkat eksikliği ve hiperaktivite, beyinde kimyasal dengesizliklerin olması durumlarında risk daha yüksektir. Bireylerde en çok bipolar bozukluk mani devirde belirti vermekte ve şahısta geri dönüşü olmayan sonuçlara sebep olabilmektedir. Memorial Diyarbakır Hastanesi Klinik Psikolog Tülinay Seçkin, bipolar bozukluk ve mani devir hakkında bilgi verdi.
Uzman yardımı çok önemli
Bipolar, öteki ismiyle iki uçlu his durum bozukluğu kişinin his durumu başta olmak üzere; toplumsal ve ferdî hayatındaki aktivitelerinde bozulmalara neden olan bir ruhsal hastalıktır. DSM-5’ e nazaran bipolar bozukluğun 3 tipi bulunmaktadır. Bipolar-1 bozukluk, bipolar-2 bozukluk ve siklotimi bozukluk olarak 3 kümeye ayırılabilmektedir. Bipolar-1 bozukluk ekseriyetle hasta manik bir devir geçirirse teşhis olarak konur. Bu teşhis, hastanın hayatı boyunca manik, hipomanik, depresif ya da karma devirler geçirebileceğini, bu devirlerin müddetinin meçhul ortalarla tekrarlayacağını gösterebilmektedir. Bipolar-2 bozuklukta sadece manik depresif ve hipomanik periyotlar geçirilmektedir. Mani ve karma nöbetler bulunmamaktadır. Siklotimide ise hasta, hipomanik ve majör depresif boyuta ulaşmayan daha hafif depresif belirtiler gösterir lakin bunlar daima yineler, hastanın olağan kaldığı devirler ya yoktur ya da iki aylık süreyi geçmemektedir. Mani periyodunda, taşkın ya da asabi his durumu, güç ve etkinliklerinde artma, süratli ve basınçlı konuşma, süratli uçuşan fikirler, uyku azlığı, öz inançta artış, dikkat dağınıklığı, alkol ve unsur kullanımında artış, dikkatsiz cinsel hayatı, denetimsiz para harcama üzere belirtiler gösterilmektedir. Depresif ve çökkünlük devrinde ise üstteki belirtilerin tam zıddını gösterilebilmektedir. Depresif periyotta hastada mutsuzluk, karamsarlık, öz inançta azalma, bedelsiz hissetme, abartılı suçluluk yahut pişmanlık hisleri, yaptığı işlerden zevk alamama, uykusuzluk üzere değişiklikler, mevt ve intihar fikirleri görülebilmektedir. Karma periyot ise manik ve depresif belirtilerin karışık bulunduğu devirdir. Örneğin hasta çok konuşup niyet uçuşması yaşarken, bunun yanında suçluluk ve öz kıyım niyetleri de bulunabilmektedir.
Mani periyotta oluşan belirtiler
Mani devrinde ağır ve taşkın bir his ya da asabiyetin öteki belirtilere eşlik ettiği görülür. Uçuşan fikirler, yüksek sesle daima akışkan açıklamalar, vakit zaman sözcük oyunları, latifeler, kafiyeli konuşmalarla birlikte kendine çok bir inanç, çok konuşkan olma, husustan mevzuya süratli geçme, çok harcamalar ve dikkatsiz otomobil kullanımı, önlemsiz cinsel alakalara girme, çok enerjik olma ve süratli bir halde öfkelenme üzere belirtiler görülür. Aile hikayesinde bipolar bozukluk olması, bilhassa ebeveynlerin 21 yaş öncesi bipolar bozukluk tanısı alması, genetik faktörler, uyarıcı unsurların kullanılması, ağır gerilim bipolar bozukluğu tetiklemektedir. His durum dengeleyici ilaçlar bu açıdan değerlidir. Atak devirlerinde şayet depresif devirdeyse hasta ekseriyetle anti depresanlarla his durum düzenleyici ilaçlarla tedavi sağlayabilir, manik devirde psikotik belirtiler varsa antipsikotik ilaçlardan yararlanılmaktadır. Buna ek olarak hasta bilişsel davranışçı terapinin psikoeğitiminden faydalanabilmektedir. Psikoeğitim içeriği, hastanın sorun çözme, fonksiyonellik kazanma ve his durumu ölçümü üzerine tesirli olmaktadır. İntihar oranlarının riski de bu devirde yüksektir. Ataklar en az 1 yıl süren iş kaybına ve fonksiyonel bozulmalara yol açabilir. Bipolar bozuklukta kişinin ailesinin ve yakınlarının takviyesi çok değerlidir.
Bipolar bozukluğu önlemek için bu noktalar önemli
Stresli ortamlardan uzak durulmalı, nizamlı ve kâfi uyku uyunmalı, tertipli olarak idmanlar yapılmalı, öfke denetimine dair antrenmanlar öğrenilmeli, sağlıklı ve istikrarlı bir beslenme tertibi oluşturulmalı, alkolden uzak durulmalıdır. Ataklar, olağandışı sevinç, coşku, çabuk reaksiyon verme, dışa vurulan hislerde abartılı artış, unutkanlık, güç azlığı, cinsel istekte ve alkol kullanımında artış üzere belirtiler mani periyoduna ilişkin atak belirtileri iken, unutkanlık, güç azlığı, zevk alamama, umutsuz ve karamsar olma, mevt ya da intihar niyetleri ise depresif periyoda ilişkin atak belirtileridir. Kâfi ve tertipli uyumak, ani uyku değişikliklerinden kaçınmak, tabipten habersiz ilacı kesmemek, istikrarlı ve sağlıklı beslenmek, gerilimli ortamlardan kaçınmak ve nizamlı idman yapmak, doktor kontrollerini aksatmamak, alkolden uzak durmak atağa güzel gelebilecek tedbirler ortasındadır. Hastalık genel olarak tekrarlayıcı bir hastalıktır. Kollayıcı ilaçların uzun mühlet kullanılması ve hastalık hakkında hastanın bilgi sahibi olması gerekmektedir. Tekrarlayan ataklarında hastanın doktora başvurması, hastalığın gidişatını olumlu tarafta etkilemektedir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
