Türkiye’nin Pedal Tutkusu: Cumhurbaşkanlığı Türkiye Bisiklet Turu
Türkiye’nin bisiklet tutkusunu ve bu sporla özdeşleşmiş geleneksel yarışını temsil eden Cumhurbaşkanlığı Türkiye Bisiklet Turu, nesiller boyunca devam eden bir sevdanın ve tutkunun adıdır. Yıllar boyunca çeşitli zorluklar ve engellerle karşılaşmasına rağmen, bu prestijli yarış hem ülke sporuna hem de kültürüne önemli katkılarda bulunmuştur. Ekonomik sıkıntıların özel sektör destekleriyle aşılması, ödünç bisikletlerle kazanılan büyük zaferler, savaşlar nedeniyle ertelenen etaplar ve parkurun değişmezliği yönündeki öneriler, bu tarihi serüvenin ayrılmaz parçaları olmuştur. Tüm bu gelişmeler, gazetelerin ilk sayfalarını süslerken pedalların tutkulu yolculuğu ülke genelinde bir sevda haline gelmiştir.
1963 yılından itibaren, bu yarış Türkiye’nin sanayi ve altyapı hamlelerine, krizlere, doğal afetlere ve jeopolitik gelişmelere tanıklık etmiştir. Pandemi dönemleri hariç, kesintisiz olarak süregelen yarış, Cumhurbaşkanlığı ve spor camiasının güçlü desteği ile büyümüş ve gelişmiştir. Bu etkinlik, sadece spor değil; aynı zamanda bir kültür, gençlere ilham kaynağı, turizm tanıtımı ve medya yansıması olmuştur. 2010’da turkuaz renkli lider mayosu ile yeni bir döneme imza atan yarış, Ege’nin eşsiz sularından ilham alan bu forma ile olimpiyat şampiyonlarının ve genç yeteneklerin ilgisini çekmeyi başarmıştır. Türkiye’nin uluslararası arenadaki prestijini artıran Cumhurbaşkanlığı Türk Bisiklet Turu, aynı zamanda Türkiye’nin doğal ve kültürel zenginliklerini dünyaya tanıtan bir platformdur.
Tarihsel Gelişim ve Önemli Dönüm Noktaları
Yarış, 1963’te Marmara Turu adıyla başlamış ve ilk uluslararası statüsüne 1965 yılında kavuşmuştur. Bu yıl, aynı zamanda yarışın Cumhurbaşkanlığı himayesine alınmasının başlangıcıdır. 1966’da ilk kez Cumhurbaşkanlığı himayesine alınmış ve yarış, Türkiye Cumhuriyeti’nin 50. yılı onuruna 1973’te “50. Yıl Cumhurbaşkanlığı Uluslararası Türkiye Bisiklet Turu” olarak adlandırılmıştır. Yıllar içinde adı çeşitli değişiklikler ve gelişmeler yaşamış, 1977’de Türk ekiplere öncelik verilmiş ve 1979’dan itibaren “Devlet Başkanlığı Bisiklet Turu” unvanını kazanmıştır.
2004 yılında Türkiye Bisiklet Federasyonu Başkanı Emin Müftüoğlu’nun öncülüğünde yarış, Uluslararası Bisiklet Birliği (UCI) takvimine girmiş ve 2006’da 2.2 kategorisinde, 2008’de 2.1 kategorisinde yer almıştır. Bu dönemde profesyonel takımların katılımı başlamış, canlı yayınlar artmış ve yarış, uluslararası arenada daha da prestijli hale gelmiştir. 2010’da UCI kategorisi 2.HC’ye yükselmiş ve lider mayosu turkuaz renge dönüşmüştür. Ayrıca, ilk kez Türkiye UCI Kıta Takımlarının katılımı ve zorlu tırmanış etaplarının eklenmesiyle yarışın heyecanı artmıştır.
Yarışın Güncel Durumu ve 60. Yıl Etkinlikleri
Yarış, 2014 yılında 50. yılını kutlamış ve “Yüzyılın ikinci yarısı için start alıyoruz” sloganıyla yeni bir döneme adım atmıştır. 2017 yılında ilk kez UCI Dünya Turu seviyesinde organize edilmiştir. 2022’de Çanakkale Köprüsü ve Avrasya Tüneli gibi önemli yapılar rotaya katılmış, NFT formatında kupa tasarımı yapılmış ve pandemi nedeniyle 2020’de yapılamamıştır. 2023’te, 6 Şubat depremi nedeniyle yarış Nisan ayına ertelenmiş ve 8-15 Ekim tarihleri arasında düzenlenmiştir. Ayrıca, Dünya bisiklet tarihinin en zorlu etaplarından biri olan Fethiye-Babadağ Tırmanışı ilk kez yarış rotasına eklenmiştir. 2024’te ise ProSeries kategorisinde yer almaya devam edecektir.
Türk Bisikletçilerin Başarıları ve Katkıları
Yarışın en büyük gururu, Türk bisikletçilerinin kazandığı etap ve genel klasmanlarda elde ettikleri başarılar olmuştur. Rıfat Çalışkan, 1963 ve 1965 yıllarında toplamda iki kez genel klasman birincisi olmuştur. Hasan Kılıç, 1964’te ilk Türk şampiyonu olmuştur. Ali Hüryılmaz, 1973 ve 1975’te, Erdinç Doğan ise 1998 ve 1999’da genel klasman liderliğini kazanmıştır. Mert Mutlu, 2001 ve 2003’te bu başarıyı yakalamıştır. Bu sporcular, Türkiye’nin bisiklet tarihinde unutulmaz izler bırakmıştır.
İstatistikler ve En İyi Performanslar
- En çok kazanan ülkeler:
- Türkiye (TUR): 8 kez
- Bulgaristan (BUL): 8 kez
- Rusya (RUS, SSCB dönemi dahil): 9 kez
- Polonya (POL): 4 kez
- İran (IRI): 3 kez
- İspanya (ESP): 2 kez
- İtalya (ITA): 2 kez
- Kazakistan (KAZ): 2 kez
- Romanya (ROM): 2 kez
- Diğer ülkeler: 1’er kez
- Türk bisikletçilerden en çok kazananlar:
- Rifat Çalışkan (1963, 1965)
- Ali Hüryılmaz (1973, 1975)
- Erdinç Doğan (1998, 1999)
- Mert Mutlu (2001, 2003)
- Son 10 yılın kazananları:
- 2014: Adam Yates (İngiltere)
- 2015: Kristijan Durasek (Hırvatistan)
- 2016: José Gonçalves (Portekiz)
- 2017: Diego Ulissi (İtalya)
- 2018: Sam Bennett (İrlanda)
- 2019: Caleb Ewan (Avustralya)
- 2020: Yarış yapılmadı
- 2021: José Manuel Diaz Gallego (İspanya)
- 2022: Patrick Bevin (Yeni Zelanda)
- 2023: Alexey Lutsenko (Kazakistan)
- 2024: Frank van den Broek (Hollanda)
Etap Zaferleri ve En Başarılı Sprinterler
Yarış tarihinde en çok etap zaferi kazanan sporcular arasında, özellikle Mark Cavendish ve André Greipel ön plana çıkmaktadır. Cavendish toplamda 11 etap galibiyetiyle en başarılı sprinter olarak öne çıkarken, Greipel de aynı sayıya ulaşmıştır. Sam Bennett ise, 2017’de katıldığı ilk yıl 4 etap zaferiyle dikkatleri üzerine çekmiş ve toplamda 9 etap kazanmıştır. Jasper Philipsen ise 2023 yılında 4 etap zaferiyle toplamda 7 etap galibiyetine ulaşmıştır. Bu sporcular, yarışın heyecanını ve hız tutkusunu en iyi şekilde temsil eden isimlerdir.
Yarışın Organizasyon ve Düzeyleri
2017 yılında UCI Dünya Turu seviyesine yükselen TUR, sonraki yıllarda çeşitli kategorilerde organize edilmiştir. 2018 ve 2019 yıllarında 2.UWT (UCI Dünya Turu), 2021 ve 2022’lerde 2.Pro, 2023’te 2.1 kategorisi ve 2024’te ise ProSeries seviyesinde yer almaktadır. Bu yükselişler, yarışın uluslararası prestijini ve katılım kalitesini artırmıştır. Ayrıca, profesyonel takımların katılımı ve canlı yayınların artmasıyla yarış, dünya genelinde büyük ilgi görmeye devam etmektedir.
Yarışa Katılan ve Yıldızlaşan Genç Bisikletçiler
Türkiye Bisiklet Turunun genç yetenekler için önemli bir çıkış platformu olduğunu gösteren birçok sporcu bulunmaktadır. Örneğin, Jasper Philipsen, 2021 ve 2022’de toplam 3 etap zaferiyle dikkat çekmiş ve Tour de France’ta yeşil mayo ile dünya sıralamasında yükselmiştir. Jay Vine ise, Türkiye turunda gösterdiği performansla profesyonel kariyerinde önemli adımlar atmış ve UAE Team Emirates’e transfer olmuştur. Ayrıca, 2024’te Dsm-Firmenich PostNL takımıyla yarışan Frank van den Broek, turkuaz mayo ile genel klasman liderliğini elde etmiştir. Bu genç sporcular, Türkiye’nin bisiklet sahnesine yeni yüzler kazandırmış ve kariyerlerinde büyük sıçramalar yapmıştır.
