Tarihçi Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, Cumhuriyet’in kuruluşunun 102. yılına ait yaptığı değerlendirmede, Cumhuriyet’in en büyük kazanımının, halka inanç, cinsiyet yahut köken ayrımı olmaksızın “eşit yurttaşlar olma” şuurunu kazandırması olduğunu vurguladı.
Geçmişle arbede etmek yerine geleceğe odaklanmak gerektiğine işaret eden Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Öncelikle geçmişte horoz döğüşü yapmak yerine istikametimizi ânâ ve geleceğe dönmeliyiz. Bugün tüm farklı bölümlerin birlik ve dayanışmasıyla fakat vatanımızı daha inançlı ve refah içinde bir yuva hâline getirebileceğimizi unutmamalıyız.” dedi.
Üsküdar Üniversitesi Tarih Kısmı Lideri Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, Cumhuriyet’in kuruluşunun 102. yılına ait değerlendirmede bulundu.
Ülkenin tüm vatandaşları eşittir!
“Cumhuriyet’in en büyük kazanımı, birebir vatanda yaşayan bütün halk kitlesine ‘eşit yurttaşlar olma’ hissini kazandırmış olmasıdır.” diyen Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, şöyle devam etti:
“Yurttaşlık şuuru, hangi toplumsal kimliklere sahip olursak olalım, hepimizin eşit haklara sahip bireyler olduğumuzun farkında olmak demektir. Yani inancımızdan, cinsiyetimizden, soyumuzdan ya da gelir seviyemizden bağımsız olarak, bu ülkenin tüm vatandaşları eşittir. Bu eşitlik şuurunun toplumsal seviyede yerleşebilmesi ise Cumhuriyet’in ilanıyla mümkün olmuştur. Bu istikametiyle Cumhuriyet’in kuruluşu, sırf bir idare biçimi, rejim değişikliği değil, halkın kendi gücünün farkına vararak yazgısını tayin etme yüreğini kazandığı tarihî bir dönüm noktasıdır.”
Toplumun yapısal temelleri yine inşa edildi
Cumhuriyet’in kuruluş sürecinin, ülke tarihindeki en büyük toplumsal kırılmalardan biri olduğunun söylenebileceğini lisana getiren Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Çünkü bu süreç ülkenin geçmişindeki en esaslı toplumsal ve siyasal dönüşüm anlarından biridir. Yalnızca monarşiden cumhuriyete geçişi değil, toplumun yapısal temellerinin yine inşasını da tabir eder. Cumhuriyet öncesi dönemde başka tüm imparatorluk formlarında olduğu üzere bizde de toplumu oluşturan bireylerin siyasal aidiyeti hanedana ve dine dayalı bir hiyerarşiye yönelikti. Cumhuriyet’le birlikte bu aidiyetin yerini halkın iradesi, yani ‘hakimiyetin kayıtsız kuralsız millete ilişkin olduğu’ anlayışı aldı. Böylelikle birey-devlet ortasındaki bağda tam manasıyla bir paradigma dönüşümü yaşandı. Osmanlı’nın 600 yıllık kadim geleneğinde yaşanan bu kırılma, doğal olarak yeni ulus devletin, Türkiye’nin siyasal kültürünü, toplumsal bedellerini ve kimlik algısını da yine şekillendirdi.” dedi.
Cumhuriyet fikri toplumunun tüm kesimlerinde sarsılmaz bir yer edindi
“Cumhuriyet fikrinin Türkiye toplumunun tüm bölümlerine yüzde yüz yerleştiği söylenemez lakin bu fikrin toplumsal şuurda kalıcı ve de sarsılmaz bir yer edindiği tartışmasızdır.” diyerek görüşlerini tabir eden Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Toplumun tüm kısımlarına neden yerleşememiş olduğuna dair çeşitli açıklamalar yapılabilir. Bunlardan en yaygını, pek çok coğrafyada olduğu üzere bizde de cumhuriyetle birlikte yaşanan toplumsal dönüşümün ‘yukarıdan aşağıya’ bir modelle kurgulanmasıdır. Bu nedenle birinci devirlerde cumhuriyet fikri özellikle bilhassa kentli, eğitimli ve devletle yakın temas hâlinde olan kısımlarda güçlü bir karşılık bulmuştur. Başka bölümlerde birebir formda karşılık bulmamasının esas sebebi ise klasik ömür biçimlerinin ve dini-kültürel referansların bu etraflarda daha belirleyici olmasıdır. Bugün gelinen noktada, cumhuriyet fikri, yani halk egemenliği, eşit yurttaşlık ve hukukun üstünlüğü üzere temel unsurlar kuşkusuz geniş kabul görmektedir ancak hem yorumlanması hem de içselleştirilme seviyeleri farklı bölümlerde değişiklikler gösterir. Ancak bu durumun bizim tarihimize münhasır olmadığını, her devranda ve her cinsten yeniliğe karşı toplumun çeşitli bölümlerinin birbirinden farklı tavırlar geliştirdiğini de vurgulamak gerekir.” diye konuştu.
Cumhuriyet, Osmanlı’nın klâsik yapısından kopuşu söz ediyor
Cumhuriyet’in, en öz haliyle Osmanlı’nın klâsik yapısından kopuşu söz ettiğine de dikkat çeken Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, şöyle devam etti:
“Dolayısıyla 600 yıllık alışılmış kadim bir geleneğin değişimi ve dönüşümü hiçbir toplum için kolay olmayacaktır, bizim için de o denli oldu. Din ile devlet işlerinin ayrılması yani din-devlet-kamusal hayat ayrımının içselleştirilmesi, 600 yıllık alışkanlıkları olan bir halk kitlesi için kuşku yok ki hassas ve uzun soluklu bir sürece muhtaçlık duyar; kimi bölümlerde adaptasyon ve kabul sıkıntılarına yol açar. Çünkü yeni rejimle birlikte klâsik otorite zayıflayıp dinin kamusal alandaki rolü sonlandırılınca yüzlerce yıldır halk tarafından alışılagelmiş toplumsal nizamın güvenlik kurumları da ya zayıflamış ya da ortadan kalkmıştır. Haliyle bu durum karşısında klasik irtibatları daha güçlü bölümler için kolektif şuurda yani insanların alıştığı kurallar, bedeller ve davranış biçimleri bütününde derin bir kırılma yaşanarak inanç, aidiyet ve öngörülebilirlik hisleri tehdit edilmiştir.”
Cumhuriyet Türkiye’de birleştirici bir çerçeve sundu
Öte yandan bayan hakları, kıyafet ve lisan inkılabı üzere toplumsal değişimlerle yerleşik pahaların çok süratli biçimde değişmesinin, klasik bağlılığı yüksek olan bölümlerde dert seviyesini artırarak direnç ve reaksiyona yol açtığını da hatırlatan Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Zira yenilik ve değişim karşısında hem kişisel hem de toplumsal seviyede ‘bilinen eskiyi tercih etme’ eğilimi ekseriyetle daha güçlüdür. Birebir nedenle yeni rejimin birey-vatandaş kimliğini içselleştirmek de yüzyıllardır bilinen, tanıdık olan eski kimlik, aidiyetler ve yaşanan itimat duygusu yerine yeni kimlikle özdeşleşmeyi zorlaştırmıştır; zira yeni kimlik de her şeyiyle bir epey yabancıdır. Sonuç itibariyle cumhuriyet Türkiye’de birleştirici bir çerçeve sunmuş lakin çabucak tüm bölümlerce tıpkı oranda içselleştirilmemiştir. Klâsik aidiyetleri güçlü bölümler cumhuriyetle birlikte yüz yüze kaldıkları güvendikleri eski otorite ve sistemin kaybına reaksiyon vermiştir.” formunda konuştu.
Geçmişle arbede etmek yerine geleceğe odaklanılmalı
Geleceğe dair yol haritası çizen Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Öncelikle geçmişte horoz döğüşü yapmak yerine istikametimizi ânâ ve geleceğe dönmeliyiz. Dünyada ve ülkemizde, Cumhuriyet’in ilanıyla başlayan ulusal kimlik inşa sürecinin artık farklı dinamiklerle ilerlediğini ve vaktin ruhunun değiştiğini kabul etmeliyiz. Bugün tüm farklı kısımların birlik ve dayanışmasıyla lakin vatanımızı daha inançlı ve refah içinde bir yuva hâline getirebileceğimizi unutmamalıyız. Bu nedenle, iştirakçi ve kapsayıcı eğitim siyasetleri, toplumun farklı kesimleriyle iş birliği ve diyalog, halk odaklı farkındalık ve tecrübe fırsatları ile toplumsal ve ekonomik eşitliği güçlendiren adımlar atmalıyız. Bunu yaparken, toplumun ritmini ve kültürel hassasiyetlerini gözeterek, 21. yüzyılda Cumhuriyet’in kazanımlarını vatandaşlık ve yurttaşlık kıymetleri temelinde toplumu birleştirecek halde yine yapılandırabiliriz.” biçiminde kelamlarını tamamladı.
Geçmişle arbede etmek yerine geleceğe odaklanmak gerektiğine işaret eden Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Öncelikle geçmişte horoz döğüşü yapmak yerine istikametimizi ânâ ve geleceğe dönmeliyiz. Bugün tüm farklı kısımların birlik ve dayanışmasıyla fakat vatanımızı daha inançlı ve refah içinde bir yuva hâline getirebileceğimizi unutmamalıyız.” dedi.
Üsküdar Üniversitesi Tarih Kısmı Lideri Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, Cumhuriyet’in kuruluşunun 102. yılına ait değerlendirmede bulundu.
Ülkenin tüm vatandaşları eşittir!
“Cumhuriyet’in en büyük kazanımı, birebir vatanda yaşayan bütün halk kitlesine ‘eşit yurttaşlar olma’ hissini kazandırmış olmasıdır.” diyen Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, şöyle devam etti:
“Yurttaşlık şuuru, hangi toplumsal kimliklere sahip olursak olalım, hepimizin eşit haklara sahip bireyler olduğumuzun farkında olmak demektir. Yani inancımızdan, cinsiyetimizden, soyumuzdan ya da gelir seviyemizden bağımsız olarak, bu ülkenin tüm vatandaşları eşittir. Bu eşitlik şuurunun toplumsal seviyede yerleşebilmesi ise Cumhuriyet’in ilanıyla mümkün olmuştur. Bu tarafıyla Cumhuriyet’in kuruluşu, sadece bir idare biçimi, rejim değişikliği değil, halkın kendi gücünün farkına vararak mukadderatını tayin etme cüretini kazandığı tarihi bir dönüm noktasıdır.”
Toplumun yapısal temelleri tekrar inşa edildi
Cumhuriyet’in kuruluş sürecinin, ülke tarihindeki en büyük toplumsal kırılmalardan biri olduğunun söylenebileceğini lisana getiren Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Çünkü bu süreç ülkenin geçmişindeki en esaslı toplumsal ve siyasal dönüşüm anlarından biridir. Yalnızca monarşiden cumhuriyete geçişi değil, toplumun yapısal temellerinin tekrar inşasını da tabir eder. Cumhuriyet öncesi zamanda başka tüm imparatorluk formlarında olduğu üzere bizde de toplumu oluşturan bireylerin siyasal aidiyeti hanedana ve dine dayalı bir hiyerarşiye yönelikti. Cumhuriyet’le birlikte bu aidiyetin yerini halkın iradesi, yani ‘hakimiyetin kayıtsız kuralsız millete ilişkin olduğu’ anlayışı aldı. Böylelikle birey-devlet ortasındaki bağda tam manasıyla bir paradigma dönüşümü yaşandı. Osmanlı’nın 600 yıllık kadim geleneğinde yaşanan bu kırılma, doğal olarak yeni ulus devletin, Türkiye’nin siyasal kültürünü, toplumsal bedellerini ve kimlik algısını da tekrar şekillendirdi.” dedi.
Cumhuriyet fikri toplumunun tüm kesimlerinde sarsılmaz bir yer edindi
“Cumhuriyet fikrinin Türkiye toplumunun tüm kesitlerine yüzde yüz yerleştiği söylenemez lakin bu fikrin toplumsal şuurda kalıcı ve de sarsılmaz bir yer edindiği tartışmasızdır.” diyerek görüşlerini söz eden Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Toplumun tüm kısımlarına neden yerleşememiş olduğuna dair çeşitli açıklamalar yapılabilir. Bunlardan en yaygını, pek çok coğrafyada olduğu üzere bizde de cumhuriyetle birlikte yaşanan toplumsal dönüşümün ‘yukarıdan aşağıya’ bir modelle kurgulanmasıdır. Bu nedenle birinci devirlerde cumhuriyet fikri özellikle bilhassa kentli, eğitimli ve devletle yakın temas hâlinde olan kesitlerde güçlü bir karşılık bulmuştur. Başka kısımlarda tıpkı halde karşılık bulmamasının esas sebebi ise klâsik ömür biçimlerinin ve dini-kültürel referansların bu etraflarda daha belirleyici olmasıdır. Bugün gelinen noktada, cumhuriyet fikri, yani halk egemenliği, eşit yurttaşlık ve hukukun üstünlüğü üzere temel unsurlar kuşkusuz geniş kabul görmektedir ancak hem yorumlanması hem de içselleştirilme seviyeleri farklı bölümlerde değişiklikler gösterir. Ama bu durumun bizim tarihimize münhasır olmadığını, her evrede ve her çeşitten yeniliğe karşı toplumun çeşitli kısımlarının birbirinden farklı tavırlar geliştirdiğini de vurgulamak gerekir.” diye konuştu.
Cumhuriyet, Osmanlı’nın klâsik yapısından kopuşu söz ediyor
Cumhuriyet’in, en öz haliyle Osmanlı’nın klasik yapısından kopuşu tabir ettiğine de dikkat çeken Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, şöyle devam etti:
“Dolayısıyla 600 yıllık alışılmış kadim bir geleneğin değişimi ve dönüşümü hiçbir toplum için kolay olmayacaktır, bizim için de o denli oldu. Din ile devlet işlerinin ayrılması yani din-devlet-kamusal ömür ayrımının içselleştirilmesi, 600 yıllık alışkanlıkları olan bir halk kitlesi için kuşku yok ki hassas ve uzun soluklu bir sürece gereksinim duyar; kimi kesitlerde adaptasyon ve kabul sıkıntılarına yol açar. Çünkü yeni rejimle birlikte klasik otorite zayıflayıp dinin kamusal alandaki rolü sonlandırılınca yüzlerce yıldır halk tarafından alışılagelmiş toplumsal tertibin güvenlik kurumları da ya zayıflamış ya da ortadan kalkmıştır. Haliyle bu durum karşısında klâsik ilişkileri daha güçlü kesitler için kolektif şuurda yani insanların alıştığı kurallar, kıymetler ve davranış biçimleri bütününde derin bir kırılma yaşanarak itimat, aidiyet ve öngörülebilirlik hisleri tehdit edilmiştir.”
Cumhuriyet Türkiye’de birleştirici bir çerçeve sundu
Öte yandan bayan hakları, kıyafet ve lisan inkılabı üzere toplumsal değişimlerle yerleşik pahaların çok süratli biçimde değişmesinin, klâsik bağlılığı yüksek olan kesitlerde korku seviyesini artırarak direnç ve reaksiyona yol açtığını da hatırlatan Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Zira yenilik ve değişim karşısında hem ferdi hem de toplumsal seviyede ‘bilinen eskiyi tercih etme’ eğilimi çoklukla daha güçlüdür. Birebir nedenle yeni rejimin birey-vatandaş kimliğini içselleştirmek de yüzyıllardır bilinen, tanıdık olan eski kimlik, aidiyetler ve yaşanan inanç duygusu yerine yeni kimlikle özdeşleşmeyi zorlaştırmıştır; zira yeni kimlik de her şeyiyle bir epey yabancıdır. Sonuç itibariyle cumhuriyet Türkiye’de birleştirici bir çerçeve sunmuş lakin çabucak tüm bölümlerce tıpkı oranda içselleştirilmemiştir. Klâsik aidiyetleri güçlü kesitler cumhuriyetle birlikte yüz yüze kaldıkları güvendikleri eski otorite ve nizamın kaybına reaksiyon vermiştir.” halinde konuştu.
Geçmişle arbede etmek yerine geleceğe odaklanılmalı
Geleceğe dair yol haritası çizen Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Öncelikle geçmişte horoz döğüşü yapmak yerine istikametimizi ânâ ve geleceğe dönmeliyiz. Dünyada ve ülkemizde, Cumhuriyet’in ilanıyla başlayan ulusal kimlik inşa sürecinin artık farklı dinamiklerle ilerlediğini ve vaktin ruhunun değiştiğini kabul etmeliyiz. Bugün tüm farklı kısımların birlik ve dayanışmasıyla lakin vatanımızı daha inançlı ve refah içinde bir yuva hâline getirebileceğimizi unutmamalıyız. Bu nedenle, iştirakçi ve kapsayıcı eğitim siyasetleri, toplumun farklı kesimleriyle iş birliği ve diyalog, halk odaklı farkındalık ve tecrübe fırsatları ile toplumsal ve ekonomik eşitliği güçlendiren adımlar atmalıyız. Bunu yaparken, toplumun ritmini ve kültürel hassasiyetlerini gözeterek, 21. yüzyılda Cumhuriyet’in kazanımlarını vatandaşlık ve yurttaşlık bedelleri temelinde toplumu birleştirecek formda tekrar yapılandırabiliriz.” biçiminde kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
