Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Serap Özer’in proje yürütücülüğünü yaptığı, Hemşirelik Fakültesi Dekan Yardımcısı ve Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Eda Dolgun ile Sıhhat Bilimleri Enstitüsü İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Kısmı yüksek lisans öğrencileri Burak Genç ve İlknur Baltacı’nın araştırmacı olduğu “Yıkıcı Zelzele Travmasının Kronik Hastalığı Olan Bireylerin Ahengine Etkisi” başlıklı proje TÜBİTAK 1002-B Acil Dayanak Modülü kapsamında desteklenmeye hak kazandı.
Prof. Dr. Serap Özer ve grubunu makamında ağırlayan Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, yaptıkları nitelikli çalışmalarından ötürü tebrik ederek muvaffakiyetler diledi.
Araştırma ile ilgili bilgi veren proje yürütücüsü Prof. Dr. Serap Özer, “Türkiye; jeolojik, meteorolojik ve topoğrafik yapısı nedeniyle sıklıkla tabiat kaynaklı afetlere maruz kalan bir ülkedir. Son yılların en büyük sarsıntıları 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli sarsıntılardır. Türkiye’de yaşanan en büyük ikinci ve üçüncü sarsıntılar olarak kayıtlara geçen bu zelzeleler 11 vilayette hasara neden olmuştur. Epey fazla can kaybı ve yaralanma meydana gelmiştir. Sarsıntı üzere afetler toplumun her bölümünden bireyleri ve toplumu fizikî, ruhsal, ekonomik manada etkilemekle birlikte kronik hastalığa sahip olan bireylerden en çok diyabet, hipertansiyon, inme ve kronik akciğer hastalığına sahip olan bireylerin etkilendiği belirtilmektedir. Yapılan çalışmalarda afet sonrası zatürre, kronik obstrüktif akciğer hastalığı, teneffüs yetmezliği üzere teneffüs kasvetleri ve astım üzere alerjik rahatsızlıklarda artma ve buna bağlı bilhassa yaşlı bireylerin hastaneye yatışında artış görülmüştür. Zelzeleden bir yıl evvel ve zelzele sonrası böbrek yetersizliklerine bağlı mortalite oranlarının incelendiği bir araştırmada; sempatik aktivasyon ve yetersiz böbrek disfonksiyon idaresi nedeniyle kronik böbrek yetersizliği görülme oranlarında ve buna bağlı mortalite prevalansında artma saptanmıştır. Yapılan öteki bir çalışmada; Büyük Japonya Zelzelesi sonrası hipertansif böbrek yetersizliği insidansında artma görülmüştür ve buna bağlı olarak zelzeleden on yıl sonra hipertansif böbrek hastalıklarının neden olduğu diyaliz ihtiyacı sonucu diyalize başlama sayısında artma gözlenmiştir. 2011 Büyük Doğu Japonya Zelzelesi ve tsunamiden sağ kurtulanlar ortasında metabolik sendrom görülme sıklığını araştıran bir öbür çalışmada da; afetzedelerde metabolik sendrom görülme oranında artma bilhassa prefabrikte yaşayan yaşlı bayanlarda saptanmıştır” diye konuştu.
Acil durum ve afetlerde kronik hastalıklara bağlı problemlerin faal yönetilememesinin kısa ve uzun vadeli olumsuz tesirleri olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Serap Özer, “Bu nedenle, acil durum ve afet sırasında ve sonrasındaki meselelerin yahut süreksiz tahlillerin yalnızca ferdi sıhhate yönelik olumsuz tesirleri yoktur, birebir vakitte toplum sıhhatine tesirleri ve sosyoekonomik istikametten kalıcı yükleri mevcuttur. Kısa bir mühlet için bile uygun bakımın olmaması, kronik problemlerin daha fazla oranda görülmesinin yanı sıra, engelliliğin artması, daha fazla sıhhat harcamalarına ve iş gücü kaybına neden olmasıyla birlikte yoksulluğu arttırması ile sonuçlanabilir” dedi.
“Afetler kronik hastalıkların gelişmesine neden oluyor”
Prof. Dr. Serap Özer, “Özellikle zelzele üzere değerli toplumsal ve altyapı problemlerine neden olan afetlerden sonra hemşirelerin tedavi ve bakım uygulamaları da faal bir formda gerçekleşememektedir. Tarama ve izlem programları yarıda kalmakta ve bilhassa afetin yol açtığı kaos, yıkım ve kaynak yetersizliği hastalık alevlenmelerine, engelliliğe ve vefat oranlarında artışa neden olmaktadır. Ayrıyeten afet ve acil durumların sıhhat hizmeti sunumunu artırmasıyla kaynak yetersizliğine bağlı yaşanan meseleler, rutin tedavi ve bakım muhtaçlığı olan kronik hastalığa sahip bireylerin durumunu kötüleştirmektedir. Afet yahut acil durum sonrası yaşlı ve özel ihtiyacı olan bireyler süreksiz barınma merkezlerine yerleştirilmektedir. Lakin bu durum kronik sıhhat sıkıntıları olan yaşlı bireylerin hayat kalitesini kötüleştirebilir. Hijyen eksikliği, yetersiz havalandırma ve kalabalık, enfeksiyonların çabuk yayılmasıyla direnci düşük yaşlı bireylerin var olan kronik hastalıklarının berbata gidişine sebep olur. Bu tarafıyla afetler, mevcut hastalıkları şiddetlendirmenin yanı sıra, yeni kronik hastalıkların gelişmesine de katkıda bulunabilmektedir” diye konuştu.
“Hemşireler her türlü afette faal rol alıyor”
Afetlerin tüm basamaklarında kronik hastalığı olan bireylerin sıhhat hizmetlerine erişimin önündeki mahzurların bütüncül olarak ele alınması gerektiğini söz eden Prof. Dr. Serap Özer, “Bulaşıcı olmayan hastalıklara sahip bireyler için afet sonrası başarılı öz idare sağlamak üzerine gerçekleştirilecek taramalar ve uygulamalar afet planlarına ve stratejilerine yansıtılmalıdır. Bu planlamaları gerçekleştirmek, hastalıkların alevlenmelerini yahut komplikasyonların insidansını azaltacak ve afet sonrası acil sıhhat hizmetlerine olan talebi azaltacaktır. Toplumların afetlerden daha az etkilenmelerini sağlamak için afet öncesinde idare planının hazırlanması, afet sırasında ve sonrasında da hazırlanan planın uygulanması gerekmektedir. Hemşireler geçmişten günümüze kadar geçen mühlet boyunca savaş, yangın, sel, salgın hastalıklar ve zelzele üzere felaketlerde etkin olarak rol alan sıhhat çalışanlarıdır. Hemşirelerin rolleri sadece bir afetin acil evresinde hayat kurtarma ve afetzedelerin sıhhatinin korunması değil, öteki taraftan afetlere hazırlıklı olma ve afet sonrası uzun vadeli devirde düzgünleşme ve tarama çalışmaları üzere özel hususları da içermektedir” dedi.
Deprem başta olmak üzere doğal afetlerin bireyleri biyolojik, ruhsal, fizyolojik, toplumsal ve ekonomik istikametten olumsuz etkilediğini söyleyen Prof. Dr. Serap Özer, “ Zelzele bilhassa kronik hastalıklara sahip bireyleri ve bilhassa de bu bireylerden geriatri yaş kümesinde olanları afet sonrası günlük ömür ve homeostatik istikrarları daha derin bir biçimde olumsuz istikamette etkilemektedir. Bu bireylerde bilhassa zelzele sonrası ortaya çıkan ziyanlı ve engelleyici etkenler birçok kronik hastalığın görülme oranını artırması yanında öncesinde var olan kronik hastalıkların da alevlenme ve berbata gidiş mümkünlüğü artmaktadır. Sarsıntı sonrası görülen gerilim sendromunun bireylerin kronik hastalıklara ahengi üzerine tesiri epey değerlidir. Bunun yanında afet sonrası periyotta sıhhat hizmetlerindeki aksamalar kronik hastalıkların idaresi ve izlemi üzerinde de olumsuz tesirlere sahiptir. Bu projede; Malatya’daki bir konteyner kentte hayatını sürdüren kronik hastalıklı bireylerde yıkıcı sarsıntı travmasının hastalığa ahenk üzerindeki tesirini belirlemek amaçlanmıştır” diye konuştu.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
