Gelir Dağılımı İstatistikleri, 2023
Gelir Dağılımı İstatistiklerinin hesaplandığı Gelir ve Ömür Şartları Araştırması 2023 yılı sonuçlarına ait gelir bilgileri, bir evvelki takvim yılı olan 2022 yılını referans almaktadır. Gelir hesaplamalarında; hanehalkı gelirleri, büyüklüğü ve kompozisyonu dikkate alınarak muadil hanehalkı kullanılabilir fert gelirine dönüştürülmektedir.
Son yapılan araştırma sonuçlarına nazaran; en yüksek muadil hanehalkı kullanılabilir fert gelirine sahip %20’lik kümenin toplam gelirden aldığı hisse bir evvelki yıla nazaran 1,8 puan artarak %49,8’e çıkarken, en düşük gelire sahip %20’lik kümenin aldığı hisse 0,1 puan azalarak %5,9 oldu.
Sıralı %20’lik kümeler prestijiyle yıllık muadil hanehalkı kullanılabilir fert gelirinin dağılımı (%), 2014-2023
Gini katsayısı 0,433 olarak varsayım edildi
Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, teğe yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı tabir etmektedir. Gini katsayısı hesabında hanenin ve fertlerin elde ettiği yıllık gelirlerin toplamından, gelir referans devrinde ödenen vergiler ve öbür hane yahut şahıslara yapılan tertipli transferler düşüldükten sonra bulunan hanehalkı kullanılabilir geliri kullanılmaktadır.
Daha evvelki yıllarda muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri üzerinden hesaplanan Gini katsayısı; yapılan toplumsal transferlerin gelir dağılımı üzerindeki tesirini görmek gayesiyle tüm toplumsal yardımlar hariç ve emekli ve dul-yetim maaşı dahil başka tüm toplumsal transferler hariç tutularak iki farklı sistemle de ayrıyeten hesaplandı.
En son yapılan araştırma sonuçlarına nazaran Gini katsayısı bir evvelki yıla nazaran 0,018 puan artış ile 0,433 olarak kestirim edildi. Tüm toplumsal transferler hariç tutulduğunda Gini katsayısı 0,520, emekli ve dul yetim maaşı dahil başka tüm toplumsal transfer gelirleri hariç tutulduğunda ise 0,445 olarak varsayım edildi.
Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine nazaran gelir dağılımı göstergeleri, 2014-2023
Toplumun en yüksek gelir elde eden %20’sinin elde ettiği hissenin en düşük gelir elde eden %20’sinin elde ettiği hisseye oranı formunda hesaplanan P80/P20 oranı 7,9’dan 8,4’e, gelirden en fazla hisse alan %10’unun elde ettiği gelirin en az hisse alan %10’unun elde ettiği gelire oranı halinde hesaplanan P90/P10 oranı ise 14,2’den 15,0’a yükseldi.
Yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir geliri 167 bin 983 TL oldu
Türkiye’de yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir geliri 2023 yılı anket sonuçlarına nazaran %70,7 artarak 167 bin 983 TL oldu.
Yıllık ortalama hanehalkı kullanılabilir geliri ve bir evvelki yıla nazaran değişim, 2014-2023
Yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri 83 bin 808 TL oldu
Türkiye’de yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri bir evvelki yıla nazaran %72,3 artarak 48 bin 642 TL’den 83 bin 808 TL’ye yükseldi.
Yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri ve bir evvelki yıla nazaran değişim, 2014-2023
En yüksek yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri tek kişilik hanelerde oldu
Yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert gelirlerinde en yüksek gelir, geçen yıla nazaran 37 bin 522 TL artarak 100 bin 076 TL ile tek kişilik hanehalklarının oldu. Çekirdek aile bulunmayan birden fazla şahıstan oluşan hanehalklarının yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri 99 bin 916 TL iken tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarında bu paha 85 bin 758 TL oldu. En düşük yıllık ortalama muadil kullanılabilir hanehalkı fert gelirine sahip hanehalkı tipi ise 66 bin 001 TL ile en az bir çekirdek aile ve başka şahıslardan oluşan hanehalkları oldu.
Hanehalkı tipine nazaran yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri (TL), 2022, 2023
Toplam gelirden en yüksek hissesi %48,5 ile maaş ve fiyat geliri aldı
Toplam gelir içerisinde en yüksek hissesi, %48,5 ile bir evvelki yıla nazaran 2,3 puan artan maaş ve fiyat geliri aldı. İkinci sırayı %22,1 ile evvelki yıla nazaran 1,1 puan artan müteşebbis geliri alırken üçüncü sırayı %17,6 ile evvelki yıla nazaran 2,6 puanlık azalış gösteren toplumsal transfer geliri oluşturdu.
Tarım gelirinin müteşebbis geliri içindeki hissesi %20,5 olurken, emekli ve dul-yetim aylıklarının toplumsal transferler içindeki hissesi ise %88,4 olarak gerçekleşti.
Gelir tiplerine nazaran dağılım ve geçen yıla nazaran fark, 2022, 2023
En yüksek yıllık ortalama temel iş geliri 157 bin 851 TL ile yükseköğretim mezunlarının oldu
Yıllık ortalama temel iş gelirleri sırasıyla yükseköğretim mezunlarında 157 bin 851 TL, lise ve dengi okul mezunlarında 114 bin 374 TL, lise altı eğitimlilerde 89 bin 012 TL, bir okul bitirmeyenlerde 63 bin 425 TL ve okur-yazar olmayan fertlerde 45 bin 637 TL olarak hesaplandı. Geçen yıla nazaran yıllık ortalama temel iş gelirinde en yüksek artış %89,7 ile lise altı eğitimli, en düşük artış ise %79,6 ile okur-yazar olmayan fertlerde oldu.
Eğitim durumuna nazaran yıllık ortalama temel iş gelirleri (TL), 2022, 2023
Yıllık ortalama temel iş gelirinde en yüksek artış %100,9 ile tarım dalında oldu
Esas iş gelirleri sektörel ayrımda incelendiğinde; en yüksek yıllık ortalama gelirin 121 bin 013 TL ile hizmet dalında, en düşük yıllık ortalama gelirin ise 92 bin 632 TL ile tarım dalında olduğu görüldü. Bir evvelki yıla nazaran; yıllık ortalama temel iş gelirinde en yüksek artış %100,9 ile tarım bölümünde gözlenirken, bunu %86,7 ile sanayi kesimi izledi. Başka taraftan hizmet dalında %83,2, inşaat bölümünde ise %74,3 artış gözlendi.
Yıllık ortalama temel iş gelirleri ve geçen yıla nazaran değişim, 2022, 2023
En yüksek yıllık ortalama temel iş geliri 408 bin 174 TL ile patronların oldu
Yıllık ortalama temel iş gelirleri sırasıyla patronlarda 408 bin 174 TL, kendi hesabına çalışanlarda 115 bin 622 TL, fiyatlı maaşlılarda 102 bin 821 TL ve yevmiyelilerde 53 bin 334 TL olarak hesaplandı. Geçen yıla nazaran en yüksek artış %108,1 ile yevmiyelilerde, en düşük artış ise %80,7 ile fiyatlı maaşlılarda oldu.
Esas işteki durumlarına nazaran yıllık ortalama temel iş gelirleri (TL), 2022, 2023
En düşük gelir TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgesinde gerçekleşti
Ülkemizde yaşanan zelzele nedeni ile 2023 yılında TR63 (Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye) bölgesinde alan çalışması yapılamadığı için İstatistiki Bölge Üniteleri Sınıflandırması (İBBS) ayrımında verilen bölgesel sonuçlar 25 bölgeyi kapsamaktadır.
Araştırma sonuçlarına nazaran, Türkiye’de yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri 2023 yılında 83 bin 808 TL iken, İBBS 2. Seviye bölgeleri prestijiyle en yüksek olduğu bölge 114 bin 634 TL ile TR10 (İstanbul) bölgesi oldu. Bu bölgeyi, 108 bin 036 TL ile TR51 (Ankara) bölgesi ve 101 bin 372 TL ile TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) bölgesi izledi. En düşük yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri ise 39 bin 173 TL ile TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgesinde gerçekleşti.
Yıllık ortalama muadil hanehalkı kullanılabilir fert geliri (TL), İBBS 2. Seviye, 2023
Gelir eşitsizliği en az TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın) bölgesinde oldu
Son yapılan araştırma sonuçlarına nazaran P80/P20 oranı Türkiye’de 8,4 iken, bu bedelin en düşük olduğu İBBS 2. Seviye bölgesi 5,3 ile TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın) olurken bu bölgeyi 5,4 ile TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) ve 5,5 ile TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) bölgeleri izledi.
P80/P20 oranının en yüksek olduğu İBBS 2. Seviye bölgeleri ise 9,4 ile TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan), 8,4 ile TR10 (İstanbul) ve TR51 (Ankara) oldu.
Bir evvelki yıla nazaran son %10’luk kümede olanların %66,5’i tıpkı gelir kümesinde kaldı
Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine nazaran sıralı %10’luk gelir kümeleri prestijiyle fertlerin bir evvelki yıla nazaran yüzdelik geçişleri incelendiğinde; bir evvelki yılda birinci %10’luk kümede olan fertlerin 2023 yılında %49,2’sinin, son %10’luk kümede olan fertlerin ise %66,5’inin gelir kümesi değişmedi. Ayrıyeten 2022 yılında birinci %10’luk kümede olan fertlerin %29,9’unun 2023 yılında gelir kümesi birden fazla yükseldi. Son %10’luk kümede olan fertlerin ise %13,1’inin gelir kümesi birden fazla düştü.
Fertlerin bir evvelki yıla nazaran %10’luk gelir kümelerindeki geçiş oranları (%), 2022-2023
Bir evvelki yılda işsiz olan fertlerin %42,4’ü 2023 yılında çalışmaya başladı
Gelir ve Hayat Şartları Araştırması panel bilgiden elde edilen sonuçlara nazaran 2022 yılında işsiz olan fertlerin %42,4’ü 2023 yılında çalışmaya başladı. Faaliyet durumu 2022 yılında çalışan olarak belirlenen fertlerin 2023 yılında %90,5’i çalışma hayatına devam etti. Bir evvelki yıl işgücüne dahil olmayan fertlerin ise %10,1’i işgücüne katıldı.
Fertlerin bir evvelki yıla nazaran faaliyet durumundaki değişimi (15-64 yaş) (%), 2022-2023 
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
