Sık kullanılan eşyalar, yiyecek-içecekler, giysiler, solunan hava ve hatta bedende bulunabilirler. Bu kimyasallar; hormonların üretim, salınım, taşınma, bağlanma, etkileşim yahut bedenden atılım süreçlerini, hormonal dengeyi olumsuz istikamette etkileyerek sıhhati bozar. Endokrin bozucu kimyasallar çok önemli sıhhat ve etraf meselelerine yol açabilir. Memorial Şişli Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bölümü’nden Prof. Dr. İbrahim Şahin, endokrin bozucu maddelerin/kimyasalların sıhhate tesirleri hakkında bilgi verdi.
Anne sütünden bebeklere de geçebiliyor
Endokrin bozucu kimyasalların neden olduğu meseleler ortasında; kısırlık, düşük, doğum kusurları ve erken ergenlik üzere üreme sıhhati sorunları yer alır. Bilhassa anne karnındaki bebekler ve küçük çocuklar, endokrin bozucuların tesirlerine karşı daha hassastır. Bu hususlar, beyin gelişimini ve nörolojik işlevleri olumsuz etkileyebilir. Yeniden birtakım endokrin bozucular hormonla bağlı kanserlerin (örneğin testis, göğüs ve prostat kanseri) riskini artırabilir. Endokrin bozucu hususlar kalp hastalıkları, tiroid hastalıkları, obezite, diyabet ve başka metabolik bozukluklara yol açabilmektedir. Bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilmekte ve davranış bozukluklarına(otizm, dikkat eksikliği, hiperaktivite vb.) neden olabilmektedir. Endokrin bozucu unsurların pek birden fazla yağda eriyen kimyasallar olduğu için yağ dokuda birikip uzun müddet bedende kalarak genleri de etkileyebilir. Bu durum gelecek jenerasyonlar için de tehlike oluşturmaktadır. Endokrin bozucu kimyasallar anne sütünden bebeğe de geçebilmektedir.
1600’ ün üzerinde endokrin bozucu madde/kimyasal bulunuyor
Günlük hayatta birçok endokrin bozucu unsura maruz kalınmaktadır. Endüstriyel kimyasallardan plastik eserlerin üretiminde çok sık kullanılan Bisfenol A (BPA) ve polivinil karbon, poliklorin bifeniller ve ağır metaller endokrin bozucu olarak kabul edilen kimyasallardır. Bunlar su, süt kutuları, plastik şişeler, plastik bardak, biberonlar, emzikler, halılar, perdeler, mobilyalar, oyuncaklar, elektronik materyaller ve kimi araba gereçleri üzere hayatımızın her alanında bulunabilmektedir. Çevresel endokrin bozucular olarak kabul edilen, tarımda kullanılan birtakım pestisitler (zararlı böceklerle gayret için kullanılan kimyasallar), herbisitler (zararlı otlarla çaba için kullanılan kimyasallar) ve pek çok farklı çevresel kirleticiler endokrin bozucu özelliklerine sahiptir. Kimi kozmetik ve şahsî bakım eserlerinde bulunan parabenler ve triklosan üzere unsurlar de hormonları bozucu özelliklere sahip olabilir. Fitoöstrojenler: bitkilerde doğal olarak bulunan ve insan bedeninde östrojen gibisi tesirler gösterebilen bileşiklerdir. Endokrin sistemi etkiledikleri için endokrin bozucu hususlar ortasında yer alırlar
Plastik kullanımı azaltın, doğal içerikli eserleri tercih edin
Endokrin bozucu maddelerin/kimyasalların tesirlerinden korunmak ve maruziyeti azaltmak için birinci olarak farkındalığın artırılması gerekmektedir. Alınabilecek birtakım tedbirler şunlardır:
- Yeterli ve istikrarlı beslenilmeli,
- Kişisel bakım eserlerinde ve mesken paklığında daha az kimyasal içeren doğal eserler tercih edilmeli,
- Özellikle besinlerin üretim, saklama ve ısıtma süreçlerinde plastik kullanımı en aza indirilmeli,
- Temizliğinden emin olunmayan havuz ve denizlerde yüzülmemeli,
- Meyve ve sebzeler bol su ile yıkadıktan sonra yahut mümkünse soyduktan sonra tüketilmeli,
- Besinleri saklamak için onlarla ile etkileşime girmeyen cam, çelik, ahşap üzere eserler kullanılmalı,
- Tarım eserlerinde organik seçenekler tercih edilerek pestisit/herbisit maruziyeti azaltılmalı,
- BPA içermeyen eserler tercih edilmeli,
- Uzun raf ömrü esirgeyici unsur içeren besinler yerine taze eserleri tercih edilmemeli,
- Sigara içilmemeli ve sigara içilen ortamda bulunulmamalıdır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
