Tüm dünyada 31 Ekim, Dünya Tasarruf Günü olarak anılıyor ve tasarrufun kıymetine dikkat çekilmek için farkındalık çalışmaları yapılıyor. Enflasyon, para siyasetleri üzere nedenler ailelerin tasarruf ve birikim alışkanlıklarını da değiştiriyor. “Türkiye’de tasarruf etme alışkanlıkları, son devirde uygulanan sıkı para siyasetleri, yüksek enflasyon ve dalgalanan piyasalar nedeniyle esaslı bir değişimden geçiyor” diyen İstinye Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Öğretim Elemanı Doç. Dr. Caner Özdurak, ailelerin değişen tasarruf alışkanlıklarını anlattı.
BÜTÇELER DAHA SIKI DENETİM ALTINDA
Ailelerin artık bütçelerini geçmişe kıyasla çok daha sıkı denetim altında tutmaya eğilimde olduğunu belirten Doç. Dr. Caner Özdurak, şunları söyledi:
“Yüksek enflasyon, hanehalkını iki ana bahiste zorluyor: Hem alım gücümüz süratle düşüyor hem de tasarruf etmek imkânsız hale geliyor. 2025 bilgilerine nazaran, finansal istikrarını korumak isteyen hanehalkının yüzde 63’ü harcamalarını faal olarak denetim ettiğini belirtiyor. Bu, geçmişe nazaran çok daha dikkatli bir bütçeleme refleksi geliştirdiğimizi gösteriyor. Tasarruf sahipliği oranı genel olarak yüzde 54 civarında seyretse de sistemli tasarruf yapabildiğini söyleyenlerin oranındaki artış dikkat çekiyor. Beşerler, ‘önce harcayayım, kalanı biriktiririm’ yaklaşımından uzaklaşıp, mecburî bir disiplinle gelirin bir kısmını direkt ayırmaya başlamış durumda.”
TÜRK YATIRIMCISININ RİSKE TOLERANSI DÜŞTÜ
“Son periyotta yatırım araçlarındaki değişim ise Türk yatırımcısının riske toleransının düştüğünü ve daha profesyonel idareye yöneldiğini gösteriyor” diyen Doç. Dr. Özdurak, değişen alışkanlıklarla ilgili ise şu bilgileri veriyor:
- Hisse Senetlerinde Geri Adım: Borsa, 2023 yılında yakaladığı tarihi yatırımcı sayısından uzaklaşıyor. 2023 yılının son çeyreğinde 8,5 milyon kişi ile tarihi tepesine ulaşan pay senedi yatırımcı sayısı, 2025 yılının mart ayı sonunda 6,6 milyon bireye kadar geriledi. Bu, borsaya olan talebin önemli ölçüde azaldığını ve yaklaşık 2 milyon yatırımcının piyasadan çekildiğini gösteriyor. Yatırımcıların pay portföyünün gerçek (enflasyondan arındırılmış) pahası de gerileme kaydetti.
- Yatırım Fonlarına İlgi Artıyor: Hisse senetlerinden çıkan yahut birikimlerini pahalandırmak isteyen vatandaş, parayı yatırım fonlarına kaydırmaya başladı. Yatırım fonları, düşük fiyatlarla bile profesyonelce yönetilen ve çeşitlendirilmiş bir portföy sunduğu için cazip hale geldi. Fon büyüklüğü, son 5 yılda 20 kata yakın devasa bir artış gösterdi ve 2025 datalarında bu büyüme istikrarlı halde devam ediyor. Bu, ferdi yatırımcının riskini dağıtma ve uzman idaresine güvenme eğiliminin yükseldiğini gösteriyor.
Enflasyon ve kur dalgalanması, hanehalkının en temel yansısını değiştirmiyor: İnançlı ve elle tutulur varlıklara yönelmek.
- Yastık Altı Liderliği Bırakmıyor: 2025 birinci çeyrek datalarına nazaran, tasarruf edenlerin birinci iki tercihi hala sistem dışı varlıklar: Yastık altı TL/Döviz ve Yastık altı altın/değerli metaller. Yüksek faize karşın beşerler, likidite ve anında erişim imkânı nedeniyle fiziki varlıklardan vazgeçmiyor.
- Altın Talebi Dorukta: Altın, son 10 yılda hem global merkez bankalarının hem de bireylerin gözdesi oldu. Tüketicilerin fiziki altın alımı, son on yılın doruklarını görmeye devam etti. Bu, altının enflasyon ve belirsizlik periyotlarında bir numaralı sigorta aracı olma rolünü koruduğunu teyit ediyor.
DÜŞÜK RİSKLİ ARAÇLARA İLGİ ARTIYOR
Son periyotlara bakıldığında gündelik harcamaların kısıldığını, düşük riskli araçlara ilginin arttığını belirten Özdurak, şu bilgileri veriyor:
“2025’in başındaki trendler bize şunu söylüyor: Sıkı para siyasetinin tesiriyle hanehalkı, bir yandan gündelik harcamalarını kısarken, bir yandan da birikimlerini daha düşük riskli ve profesyonelce yönetilen araçlara kaydırıyor. Faiz ve mevduat tesirine bakıldığında, siyaset faizindeki artışların takviyesiyle, TL mevduat ve yatırım fonlarının hissesi hanehalkının varlıkları içinde artıyor. Kişisel Emeklilik Sistemi (BES) ve Otomatik İştirak Sistemi (OKS) iştirakçi sayılarının istikrarlı biçimde artması ise, Türk vatandaşının birikimlerini yavaş yavaş uzun vadeli, disiplinli sistemlere yönlendirme alışkanlığı kazanmaya başladığını gösteren umut verici bir gelişmedir. Özetle, hanehalkı piyasalardaki oynaklıktan yoruldu ve daha sağlam, daha az riskli ve enflasyondan korunma potansiyeli yüksek tahlillere, yani fonlara, altına ve yüksek faizli mevduata yöneliyor. Bu, ülkenin finansal istikrarı için olumlu bir adımdır, zira uzun vadeli ve tertipli tasarruf alışkanlığını güçlendirmektedir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
