Türkiye Cumhuriyetimizin 100. Kuruluş yıldönümünü kutlarken, 100 yıl evvel hangi şartlarda Cumhuriyetimize sahip olduğumuzu hiçbir vakit unutmamamız gerektiğini düşünüyorum.
Hasta adam olarak nitelendirilen Osmanlı İmparatorluğu’ndan genç, tüm dünya halklarına özgürlük noktasında ilham kaynağı olan Türkiye Cumhuriyeti’ne dönüşüm hiç kolay olmadı.
Dünyadaki bilim ve teknolojik gelişmelerin uzağında kalan Osmanlı İmparatorluğu 16. Yüzyılının son çeyreğinden, 20. Yüzyılın başına geçen yaklaşık 350 yıllık süreçte daima kan kaybetti.
1699 yılında Karlofça Antlaşmasıyla; Macaristan, Erdel Prensliği, Ukrayna, Podolya, Mora ve Dalmaçya’yla başlayan, 19. ve 20. yüzyılda dünya genelindeki özgürlük hareketleriyle devam eden toprak kayıpları hasta adam olarak nitelendirilen Osmanlı İmparatorluğunun adeta bitkisel hayata girmesine yol açtı.
Robert Schuman Merkezi’ne nazaran Osmanlı yalnızca 1. Dünya Savaşı’nda 772 bin gencini kaybetti. Birtakım liselerimiz savaş yıllarında mezun veremediler.
Yoksulluk, ümitsizlik, imkânsızlık, tükenmişlik içinde bir halkı olan Hasta adam olarak nitelendirilen Osmanlı İmparatorluğu’nun 1. Dünya savaşı sonrasında topraklarını paylaşma hesabı yapan İngiltere, Fransa ve Yunanistan, yüzyılın dahisi olarak nitelendirilen Gazi Mustafa Kemal’i hesaba katmamışlardı. İngiltere Başbakanı David Lloyd George; “Şu talihsizliğimize bakın ki, 20. yüzyılın dahisi Türklere nasip oldu ve mukadderat onu bizim karşımıza çıkardı” diyerek durumu özetliyordu.
Bu makus gidişe dur demek için 15 Mayıs 1919 tarihinde Yunanlıların İzmir’i işgaline birinci kurşunu atan Gazeteci Hasan Tahsin Kurtuluş uğraşımızın fitilini ateşlerken, Kurtuluş Savaşı için hazırlıklarını tamamlayan Gazi Mustafa Kemal ve silah arkadaşları 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun’dan yaktıkları özgürlük ateşini 29 Ekim 2023 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla taçlandırdılar.
Bu süreçte Gazi Mustafa Kemal’in liderliğinde insan üstü bir gayret gösteren Anadolu insanı az vakitte büyük bir iş başardı. Kadınıyla erkeğiyle, genciyle, yaşlısıyla Kurtuluş Savaşına büyük takviye verdi.
Savaştan mutlak zafer ile ayrılmamız sömürge altındaki öbür ülkeler ve milletler için de bir feyz kaynağı ve büyük bir örnek oluşturdu. Başta Cezayir olmak üzere birçok ülke Mustafa Kemal Atatürk’ün başlattığı bağımsızlık gayretini örnek alarak kendi uğraşlarını başlatmış ve bağımsızlıklarını ilan etmiştir. Milletlerin bahtlarını tayin etme hakkı da bir defa daha tüm dünyaya gösterilmiştir.
9 Eylül 1922 tarihinde İzmir’in kurtuluşu sonrasında yeni cumhuriyeti kurmak için ağır bir mesai harcandı.
Türk toplumunun Kurtuluş Savaşı’ndaki zaferinin ekonomik zaferlerle taçlanması için Cumhuriyet ilanından 8 ay evvel Gazi Mustafa Kemal, iktisatta geleceğin ana stratejilerini oluşturmak için büyük bir hazırlığa girişti. İktisat Vekili Mahmut Esat’tan iktisadın tüm bölümlerini içine alacak büyük bir kongre organize edilmesini istedi.
Askeri muvaffakiyetlerin, iktisadi başarılarla taçlandırılması gerektiğine inanan, bu sayede güçlü bir devlet olacağımıza inanan Gazi Mustafa Kemal, çok yeterli bir iktisadi program oluşması için sanayi ve ihracat kenti olan İzmir’i toplantı yeri olarak şahsen kendisi seçti. Kongreye verdiği değeri de şu sözlerle özetledi; “Erzurum Kongresi nasıl ki bu milletin ayağa kalkmasını sağladıysa, İzmir İktisat Kongresi de Türk iktisadının çıkış noktası olacaktır. Bu kongre bu nedenle çok mühimdir.”
İzmir İktisat Kongresi’nde endüstrinin ve ihracatın gelişimi için alınan kararların kıymetlileri şunlar oldu; “Yerli sanayi, yabancı mala karşı ağır gümrüklerle korunacaktır. Endüstriye gereken orta mallar gümrüksüz girecektir. Yatırım için gelecek tesislerden gümrük alınmayacaktır. İç ihalelerde yerli malın fiyat farkı ithal esere nazaran yüzde 100’ü geçse bile yeri mal tercih edilecektir. 5 dönüme kadar olan devlet toprakları, üzerinde tesis kuracak girişimcilere bedelsiz verilecektir. Burada muafiyet Türk tebasında olanlaradır. Şirketlerde ise buna uyulması için payın yüzde 75’inin yerli olması kâfi olacaktır. Sanayi teşviki 5 yıl geçerlidir. Bu müddet bitince 25 yıl daha uzatılabilecektir. Halk, memur ve askerlerin yerli mensucat kullanmaları sağlanacaktır. Sanayi eğitimine değer verilecektir. Sanayi odaları kurulacak ve bu odaların üst kuruluşu olacaktır. Endüstriye kaynak aktaracak bankalar kurulacaktır. Bu teşebbüs mevcut bankalardan pay alınarak ve devletin de katkısı ile gerçekleşecektir. Sanayi tesisi kurmaya uygun yerlere ve ülkenin doğal kaynaklarına ulaşım sağlanacaktır. Demiryolları yapılacak ve şoseler döşenecektir. Emtia taşınması ucuz tarife ile sağlanacaktır.”
İktisat Kongresi’nde alınan kararların büyük kısmı ihracatı tetikleyecek niteliktedir. Sanayi teşvikleri, üretimin artırılmasına yönelik tedbirler, demiryollarının ve limanların genişletilmesi, navlun indirimleri, ipotek karşılığı kredi, yurt dışında ticaret ataşeliklerinin kurulması, sigortacılığın geliştirilmesi, mamul eser ihracatının teşviki bunların başında gelmektedir.
29 Ekim 1923 tarihinde ilan edilen Cumhuriyet’in iktisat idaresi, Atatürk’ten aldığı direktifle, 17 Şubat’ta yapılan İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararları yaşama geçirmekle işe başladı. Sanayi ve tarım alanında üretimi artıracak adımlar 1. Kalkınma Planında yerini buldu.
Eğitim, sanayi, tarım, ticaret, ihracat ve öteki alanlarda büyük bir gelişmiş gösteren Türkiye Cumhuriyeti günümüzde dünyanın 20 büyük iktisadı ortasında yerini aldı.
1923 yılında tamamına yakını tarım eserlerinden oluşan 51 milyon dolarlık ihracatımız 100 yılın sonunda yaklaşık 5 bin katlık artışla sanayi eserleri yüklü bir desenle 255 milyar dolar düzeyine ulaştı. İhracatçı sayımız daima artarak bugün 110 bine ulaştı.
İzmir, İzmir Limanı’nın da müspet katkısıyla tarih boyunca ihracat kenti oldu. Cumhuriyetimizin kurulduğu 1923 yılında Türkiye’nin yaptığı 51 milyon dolarlık ihracata 42 milyon dolarlık katkı sağladı. Bu ihracatta öne çıkan eserler; pamuk, kuru üzüm, kuru incir, zeytin, zeytinyağı, palamut, halı, arpa öne çıkan eserler idi.
İzmir, Cumhuriyetimizin kuruluşundan 1980’e kadar Türkiye’nin ihracatını domine etti. 1980 sonrasında endüstrileşme atılımıyla ihracatta İstanbul ihracatta liderliği eline alsa da, İzmir hala yıllık 17 milyar doları aşan ihracatıyla Türkiye’de en çok ihracat yapan ikinci vilayet pozisyonunu sürdürüyor.
Manisa ve Denizli Türkiye’de en çok ihracat yapan birinci 10 vilayet ortasında yer alıyorlar. Muğla 2022 yılında 1 milyar doların üzerinde ihracat yaparken, Balıkesir 2023 yılında ihracatta 1 milyar dolar barajını geçmek için var gücüyle çalışıyor. Ege Bölgesi olarak 2022 yılında 32 milyar dolar dövizi Türkiye’ye kazandırdık. İhracatımızın ithalatımızı karşılama oranı yüzde 142 düzeyinde.
Ege Bölgesi, Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin birinci 1000 ihracatçı listesinde 159 firma ile temsil ediliyor.
Cumhuriyetin birinci yıllarında ihracatımızın deseninde tarım eserleri yüklü iken, günümüzde sanayi eserleri ihracatımız öne çıkıyor. Hizmet kesimlerimiz önemli bir döviz getirisi sağlıyor.
Türkiye’nin ikinci yüzyılında da kalkınmasını sürdürmesi ve dünyanın 10 büyük iktisadından biri olabilmesi için ihracatın itici güç olacağına inanıyoruz. Cumhuriyetimizin birinci yıllarındaki ruhla ikinci yüzyıla odaklanmalıyız.
İlk 10 iktisat ortasına girebilmemiz için ihracatla büyümeliyiz. İhracatta her yıl asgarî yüzde 10 artış yakalamalıyız. Cumhuriyetimizin 100. Yıldönümünde maalesef bu maksadın uzağında kalacağız. Sonraki yıllarda bu gayesi yakalayabilmemiz için ihracatçıların çarklarının dönmesi, üretimin devamı için dünyadaki rakiplerimizle rekabetçiliğimizi koruyacak şartlarda enflasyona yenilmeyen döviz kuru, uygun vadeli finansman, ihracatçılarımıza kullandırılan devlet yardımlarının geçmiş yıllarda olduğu üzere döviz bazında kullandırılması gerektiğine inanıyoruz.
Teknoloji başdöndürücü bir süratle gelişiyor. Önümüzdeki yüzyılda bu değişim daha da hızlanacak. Öyleki önümüzdeki 10 yılda günümüzdeki mesleklerin yüzde 30’u yeniliğini yitirirken, yeni meslekler iş hayatında öne çıkacak. Bugün doğan çocukların büyük çoğunluğu bugün var olmayan meslekleri yapar hale gelecek. Data tahlili her zamankinden daha değerli hale gelecek.
Önümüzdeki süreçte eserler ve hizmetler çeşitlenecek lakin binlerce yıldır olduğu üzere önümüzdeki yüzyılda da ihracat devam edecek. Ege İhracatçı Birlikleri’nin birinci kurulduğu yıllarda tarım bölümleri öndeyken günümüzde EİB’nin ihracatında sanayi dalları öne geçmiş durumda. Pak güç, yazılım, geri dönüşüm, bilişim sistemleri, savunma teknolojileri, telekomünikasyon, mesleksel eğitim, tasarım, tarım bölümlerimiz ikinci yüzyılda öne çıkacak.
İhracatta klâsik pazarlama prosedürlerimiz devam ederken dijital pazarlama yoğunlaşmamız gereken başlıklardan birisi olacak. Bugün konteynerlerle yaptığımız ihracatı önümüzdeki süreçte tüketicilere direkt yapar noktaya gelen adımları daha süratli atacağız. Cumhuriyetimizin ikinci yüzyılı yapay zekanın yüzyılı olacak. Alışılmış bütün bunları yaparken sürdürülebilirlik ana unsurumuz olacak.
Cumhuriyetimizin 100. Yaşını kutluyor, ikinci yüzyılda Cumhuriyetimizin Kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün ortaya koyduğu muasır medeniyetler düzeyine ulaşma maksadına ulaşmak için yeni bir ruhla 7 gün 24 saat çalışmaya devam edeceğiz.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
