Smyrna Su Yapıları Üzerine Derinlemesine Bir Söyleşi
İzmir Etnografya Müzesi’nde düzenlenen geleneksel “Müze Söyleşileri” etkinliği kapsamında, “Smyrna Su Yapıları” temasıyla özel bir söyleşi gerçekleştirildi. Bu kapsamda, müze müdürü Doç. Dr. Dilek Maktal Canko moderatörlüğünde, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Sarp Alatepeli konuşmacı olarak sahne aldı. Konuşmacı, İzmir’in tarih boyunca su altyapısının gelişimi ve medeniyetlerin bu kentteki su kullanımıyla ilişkisini detaylı biçimde anlattı.
Alatepeli, Smyrna ve çevresinin, tarih boyunca pek çok medeniyete ev sahipliği yaptığını vurguladı. Ayrıca, İzmir’in yaklaşık 2 bin yılı aşkın geçmişine dikkat çekerek, şehrin neden özel bir liman kenti olduğunu ve bu özelliğinin şehir yaşamını nasıl şekillendirdiğine değindi. Kendisi, “İzmir’i diğer şehirlerden ayıran en büyük özelliklerinden biri, liman kenti hüviyetini yüzyıllardır koruması ve sürekli yerleşim görmesi” ifadesini kullandı.
Depremler ve doğal afetlerin şehre etkileri üzerine de detaylı bilgiler sunan Alatepeli, MS II. yüzyılda yaşanan ve Richter ölçeğine göre yaklaşık 6,5 büyüklüğünde deprem sonrası, şehrin altyapısında ciddi hasarlar meydana geldiğini belirtti. “Roma Dönemi’nde genişletilen ve geliştirilmiş olan su altyapısı, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde de sürekli yenilenerek günümüze kadar ulaştı” şeklinde konuştu. Ayrıca, özellikle Osmanlı döneminde 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren artan liman ve ticaret faaliyetleriyle birlikte su ve altyapı ihtiyaçlarının büyük ölçüde arttığını sözlerine ekledi.
Alatepeli, yüzey araştırmaları sırasında tespit edilen Roma Dönemi’ne ait su kemerlerine de değindi. Uzundere’deki ve Abdi İpekçi mahallesinde bulunan su kemerlerinin, şehrin su ihtiyacını karşılamada önemli rol oynadığını belirtti. Ayrıca, MS I. yüzyılda inşa edilen ve yaklaşık 120 metre uzunluğundaki “Kızılçullu Su Kemerleri”nin, şehirde su iletimi açısından kritik bir öneme sahip olduğunu vurguladı.
“Su Yapıları Toplumsal Yaşamı ve Kent Gelişimini Şekillendirdi”
Dr. Alatepeli, George Weber’in “İzmir’in Su Yolları” adlı kitabına atıfta bulunarak, bu yapıların yalnızca teknik detaylar değil, aynı zamanda şehrin sosyokültürel yapısının da bir parçası olduğunu ifade etti. “Bu su yapıları, kentin gelişiminde ve toplumsal yaşamın şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır” diyerek sözlerini tamamladı.
19. yüzyılın sonlarına gelindiğinde, kent ciddi bir su kıtlığıyla karşı karşıya kalmış ve bu sorun, Belçika menşeli bir firmayla yapılan çalışmalarla aşılmaya çalışılmıştır. Halkapınar kaynaklarının geliştirilmesine karar verilmiş ve bu sayede şehir, yeni su kaynaklarına kavuşmuştur. Ancak, yaklaşık 76 yıl boyunca kullanılan bu sistem, zamanla yetersiz hale gelmiş ve yeni kaynaklar arayışına gidilmiştir. Bu süreçte, pınarların akışını engelleyen kuyuların açılmasıyla, Meles Nehri’nin kurumasına neden olunmuştur.
Sunumun sonunda, Doç. Dr. Dilek Maktal Canko, konuşmacı Sarp Alatepeli’ye teşekkür plaketi takdim etti ve etkinlik sona erdi.
