Covid-19 pandemisinin akabinde dünyanın farklı ülkelerinden, Orta ve Batı Afrika’da endemik bir hastalık olan Maymun Çiceği Virüsü hastalığı salgınları ortaya çıktı. Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) tarafından halk sıhhati için acil durum daveti ilan edilen Maymun Çiçeği Virüsü (MPOX); ateş, halsizlik, baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, kusma üzere başlangıç bulgularının akabinde yüz, kol, bacaklar, genital organlar, anüs üzere bölgelerde kabarcıklı lezyonlarla kendini gösteriyor. Cilt döküntüsü, yahut beden sıvılarıyla direkt temas, uzun müddetli yakın temas, cinsel temas, öpüşme yahut cinsel alaka yoluyla şahıstan şahsa bulaşan hastalıktan korunmada hijyen şartlarına uymak, el yıkama, maske kullanımı önem taşıyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Funda Timurkaynak, maymun çiçeği virüsü ile ilgili bilgi verdi.
Afrika Bölgesi’nde hayvan ısırıklarıyla ortaya çıktı
Maymun çiçeği virüsü yani MPOX, orthopox virüs ailesinden gelmektedir. Endemik ülkelerde maymun çiçeği salgınları enfekte hayvanlarla ve hayvan eserleriyle direkt temas sonucu ortaya çıkmış, bireyden şahsa bulaşma aile içi yakın temasla hudutlu olmuştur. 2022 yılında endemik ülkeler dışında görülen ve çok sayıda ülkeyi etkileyen salgında ise cinsel bağ ile bulaş ön planda olmuştur.
İlk defa 1958’de Afrika’dan deney hayvanı olarak getirilen maymunlarda tespit edilmiştir. 1970 yılında birinci olay Afrikada bir çocukta ortaya çıkmıştır. Hayvanlardan bulaşan bu virüs Zoonotik bir hastalık yani hayvanlardan beşere bulaşan bir hastalık olarak bilinmektedir. Afrika kıtasında maymun, sincap, fare üzere yırtıcı hayvanlardan insanlara bulaşmaya başlamıştır. Hayvan ısırıkları, tırmalaması, etinin yenmesi veya yabanî hayvanların derisini yüzüldüğü sırada insanlara bulaş ortaya çıkabilmektedir. 2022 yılında yaz periyodunda 116 ülkeden 99 bin hadise belirlenmiştir. Fakat 2024 yılı Haziran Ayı’nda Kongo’da salgın ağır bir biçimde görülmeye başlamış ve dünyadan yardım talep edilmiştir. 16 binden fazla olay komşu 4 ülkeye de yayılmıştır. Bu nedenle maymun çiçeği virüsü ile ilgili DSÖ ikazlarda bulunmaya başlamıştır. Şu anda da hastalığın yayılmaya devam ettiği bilinmektedir. Bu nedenle sık sık el yıkanması, şahsî hijyene değer verilmesi, ortak kullanılan eşyalara dikkat edilmesi ve hasta şahıslarla temastan kaçınılması değerlidir.
3 hafta kuluçka mühleti bulunuyor
Maymun çiçeği virüsünün kuluçka periyodu 1-21 gün, çoklukla 1-2 hafta olarak bilinmektedir. Bu periyotta belirti vermeyen hastalık, kuluçka periyodu akabinde ateş, kas ağrısı, çok halsizlik, lenf bezlerinde büyüme ve baş ağrısı üzere öncül belirti ve bulgularla ortaya çıkmaktadır. Çoklukla yüzde, kol ve bacaklarda, el içi, ayak tabanında ve genital bölgede döküntülerin görülmektedir. Hastalık öncül bulgular ve döküntünün olduğu periyotta bulaştırıcıdır. Bedende siğil üzere başlayan bu döküntüler vakitle iltihap dolup kabuklanmaktadır. El ve ayak içinde lezyonların bulunması ve lenf bezlerinde büyüme MPOX için ayırt edici olmaktadır. Lezyonlardaki kabuklar döküldüğünde(2-4 hafta) bulaştırıcılık ve hastalık sona ermektedir.
Belirtiler varsa vakit kaybedilmemeli
Maymun çiçeği olduğundan şüphelenen hastaların yahut maymun çiçeği olan biriyle yakın temas halinde olan bireylerin, bir sıhhat kuruluşuna başvurması ve test yapılması gerekip gerekmediğine karar verilmesi gerekmektedir. Hekiminiz test yaptırmanız gerektiğine karar verirse, örnekleri alacak ve bunları test için uygun bir laboratuvara gönderecektir.
Ev içi bulaşla ve anneden bebeğe geçebiliyor
Maymun çiçeği virüsü Afrika’da fare, sincap ve maymun üzere hayvanlardan beşere bulaşarak başlamaktadır. İnsanlarda da bulaşın sürdürülmesinin en sık sebebi yakın konut içi temaslar olmaktadır. Lezyonlara temas edilmesi, hasta bireye ilişkin havlu yahut yatak çarşafının kullanılması, cinsel bağ ve 1 metreden yakın uzun vadeli temasla bulaş gerçekleşmektedir. Bunun dışında anneden bebeğe gerek doğum öncesi gerek doğumda geçebildiği gösterilmiştir. Lezyonlar başladıktan ve hastalık tespit edildikten sonra hasta kendini izolasyona alması, odasını ve mümkünse banyosunu ayırması önerilmektedir. Birebir ortamın paylaşılacağı durumlarda lezyonların kapatılması, maske takılması değerlidir. Hasta kişinin havlusunun, yatak çarşafları yahut giydiği kıyafetlerin 60 derece ve üzerinde yıkanması gerekmektedir.
El hijyeni korunmanın anahtarı
Maymun çiçeği olduğundan şüphelenilen bir cilt döküntüsüne sahip bireylerle yakın cilt temasından kaçınmak gerekmektedir. Ellerin sık sık sabun ve suyla yıkanması yahut alkol bazlı bir el antiseptiği kullanılması önerilmektedir. Bilhassa hastanın kullandığı yüzeylere temas sonrası el hijyeninin sağlanması değerlidir.
Kalabalık ortamlara girecekseniz dikkat etmelisiniz
Maymun çiçeğinin yakın temas ve cilt teması ile bulaşması kalabalık ortamları da riskli hale getirmektedir. Bilhassa toplu taşıma araçlarında çok dikkatli olunmalı, konser, spor salonu üzere alanlarda bireylerle direkt temas etmemeye itina göstermelisiniz. Bu devirde sık sık deniz ve havuza girilmektedir. Maymun çiçeği virüsünün sudan bulaşabileceği konusunda net ilişki olduğunu gösteren bir çalışma şimdi bulunmamaktadır. Lakin bu alanlarda şezlong şemsiye üzere herkesin kullanımına açık eşyaları kullanırken dikkat edilmelidir.
Aşı ve tedavi konusunda çalışmalar devam ediyor
Maymun çiçeği için özel olarak geliştirilmiş bir tedavi yoktur. Fakat, virüsler ortasındaki genetik benzerlikler nedeniyle, çiçek hastalığını tedavi etmek için kullanılan antiviral ilaçlar maymun çiçeği tedavisinde kullanılabilse de aktifliği tam olarak kanıtlanmış değildir. ABD’de çiçek hastalığı aşı virüsü kullanılarak hazırlanan maymun çiçeği virüsü aşısı seçilmiş kümelerde kullanılmaktadır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
