Bebeklikten itibaren yıllar boyunca tüketilen ve beslenmemizin olmazsa olmaz temel besini süt, yararlarıyla gereksinimimiz olan birçok vitamin ve minerali almamızı sağlıyor. Besleyiciliği ile sütün bilhassa kemik ve diş sıhhatine da değerli katkıları bulunuyor.
Her yaş kümesinin severek tükettiği süt ve süt eserlerinin kullanımı her yıl giderek artıyor ve günümüzde neredeyse 1 milyar tona ulaşıyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Beslenme ve Diyet Bölümü’nden Uz. Dyt. Nihan Yakut, “1 Haziran Dünya Süt Günü”nde sütün yararlarını ve her yaş kümesinin severek tüketebileceği sütlü tanımı sizler için anlattı.
4 besin kümesi ortasında yer alıyor
Süt neredeyse dünyadaki canlı tiplerinin oluşumundan beri varlığını sürdüren beslenmenin azımsanmayacak bir kesimidir. Hayata gözlerimizi açtığımız andan itibaren tükettiğimiz besin kaynağı olan sütün, dört kıymetli besin kümesinden birisi olarak günlük beslenmemizde yer alması büyük kıymet taşımaktadır. 2001 yılında Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü tarafından sütün global bir besin olarak kıymetini vurgulamak ve dalın büyüklüğünü anlatmak emeliyle 1 Haziran Dünya Süt Günü olarak ilan edilmiştir. O yıldan itibaren her yıl süt ve süt eserlerinin insanların geçimini desteklemesi ve bu eserlerin sıhhate olan yararları tanıtılmakta ve anlatılmaktadır.
Laktozsuz versiyonları da sıklıkla kullanılıyor
100 ml İnek sütü içinde; ortalama 3.8 gr protein, 3.5 gr yağ, 4.7 gr karbonhidrat, 78 mg fosfor, 2.5 µg selenyum, 151 mg potasyum ve sayısız mineral bulunmaktadır. Sütün içerisinde bulunan ve süt şekeri olarak da bilinen laktoz için insan bedeninde laktaz enzimi yer almaktadır. Bu enzim sayesinde süt çarçabuk sindirilebilmektedir. Günümüzde süt sindirimi ile ilgili sorun yaşayan ve laktoz intoleransı olan bireyler için ise süt ve süt eserlerinin laktozsuz versiyonları da bulunmaktadır. Olağan süt ile yapılan birçok yiyecek laktozsuz süt ile de çarçabuk hazırlanabilmektedir. Bu nedenle sindirim sorunu yaşayan şahıslar tarafından sıklıkla tercih edilmektedir.
Sütün birçok çeşidi bulunuyor
- UHT Süt; Ultra Yüksek Sıcaklık manasına gelen bir kısaltma olan UHT, sütün 3-5 saniye boyunca 130 – 140 C sıcaklığa süratli bir biçimde çıkarılması ve içinde bulunan sıhhate ziyanlı mikroorganizmaların uzaklaştırılması formülüdür. UHT sütlerde mikroorganizma bulunmaması nedeni ile açılana kadar buzdolabında koruma edilmesine gerek yoktur. UHT süt ve olağan süt çabucak hemen birebirdir fakat yüksek ısıya maruz kalması nedeni ile içindeki mineral ve vitaminler çok düşük oranda kayba uğrayabilmektedir.
- Pastörize Süt; Çiğ sütün, kendine has besin bedelleri korunarak ziyanlı mikroorganizmaların uzaklaştırılması sistemi ile elde edilmektedir. Uht sütün bilakis yüksek ısı yerine 72 – 80 derece ısıya 12 – 16 saniye maruz bırakılır.
- Aromalı Süt; Pastörize ve UHT süt içerisine, şeker, kakao, kahve, meyve yahut meyve konsantreleri eklenerek elde edilen sütlerdir.
- Yüksek Proteinli Sütler; Pastörize sütlerin protein kıymetlerinin arttırılması, laktozun uzaklaştırılması ve çoklukla aroma eklenmesi ile elde edilen sütlerdir.
- Hayvansal kaynaklı süt tüketmeyen şahıslar için; Badem sütü, soya sütü, Hindistan cevizi sütü, pirinç sütü üzere alternatifler de üretilip market raflarında yerini almıştır. Bitkisel kökenli sütlerin besin kıymetleri hayvansal kaynaklı sütlerle birebir değildir.
Günlük 1 bardak süt içmek birçok hastalığın riskini azaltıyor
Protein insan bedeninin temel yapı taşıdır. Organların, dokuların değerli bir modülüdür. Kemiklerin, kasların, cildin ve saçların birçoklarını oluşturmaktadır. Kalsiyum sağlıklı kemikler ve dişler için bedenin muhtaçlığı olan bir mineraldir. Ayrıyeten kasların kasılmasına yardımcı olmak, kalp atış suratını düzenlemek ve hudutların verimli bir formda sinyal vermesine de yardımcı olmaktadır.
Günde yaklaşık 1 bardak yağsız/ yarım yağlı süt içmek sağlıklı beslenmenin bir kesimi olabilir. Alerjiniz yahut laktoz intoleransınız yoksa bu âlâ bir seçimdir. Her gün yağsız/ yarım yağlı süt içmek kardiyovasküler hastalık, felç, yüksek tansiyon, kolorektal kanser, metabolik sendrom, obezite ve osteoporoz riskini azaltabilmektedir.
Uyumakta zorluk çeken şahısların yatmadan çabucak evvel ılık süt içmesi çoklukla uykuya geçişi kolaylaştırabilir. Zira süt, bedenin iki beyin kimyasalını üretmek için kullandığı triptofanı içermektedir. Bunlar serotonin ve melatonindir. Bu hormonlar bedenin uyku için rahatlamasına yardımcı olmaktadır.
Çiğ süt kullanımında dikkatli olun!
Çiğ süt pastörize edilmemiş süttür. Pastörizasyon sırasında süt, listeriyoz, tifo, tüberküloz, difteri, Q ateşi ve brusellaya neden olabilecek ziyanlı mikroorganizmaları öldürmek için ısıtılmaktadır. Çiğ sütteki mikroorganizmalar birçok kişiyi hasta edebilmekte, fakat bilhassa çocuklar, ileri yaştaki bireyler, gebeler ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler (nakil hastaları ve kanser yahut HIV/AIDS hastaları gibi) için riskli olabilmektedir.
Sütün kısıtlı kullanımında süt eserlerini de azaltmak gerekiyor
Zengin besin bileşimi ile beslenmenin değerli bir modülü olan süt, kişinin genel sıhhat durumuna nazaran risk teşkil edebilmektedir. Bilhassa kalp- damar hastalıkları bulunan şahıslarda tam yağlı ve yüksek ölçüde süt tüketimi, damar içi plak oluşumunu arttırabilmektedir. Kan yağları (Trigliserid, kolesterol, LDL vb.) yüksek seyreden bireyler tam yağlı sütler yerine yağı azaltılmış sütleri tercih etmelidir. Süt tüketimi sadece süt ile sonlandırıp, süt eserlerinin yüksek tüketimine de devam edilmemelidir. Tam yağlı süt tüketimi, kan yağlarınızı artırabilmektedir.
Fazla ölçüde süt tüketiminin bedene olumsuz tesirleri olabiliyor
Kemik erimesine bağlı kalça kırıkları olan yahut kırık oluşuma yatkın olan bireylerde yüksek süt ve süt eseri tüketiminin yapılan çalışmalarda bir manası olmadığı belirlenmiştir. Kemik sıhhatinin korunumu sadece kalsiyum alımına bağlı değil, birebir vakitte magnezyum ve D vitamini ile de alakalıdır. Süt kemik yoğunluğu ve kemik sıhhati ile bağlıdır. Lakin kemik kırıklarına manalı bir tesiri bulunmamaktadır. Bu nedenle bu üzere rahatsızlıkları olan şahıslarda yüksek süt tüketiminin tek başına bir manası yoktur.
Kalori kısıtlaması kelam konusu olmadığında diyete süt eklemek kilo vermeyi desteklememektedir. Sütün kilo vermeye direkt bir tesiri yoktur. Tüketim formuna nazaran rastgele bir diyete dâhil olmayan şahıslarda kilo alımını da destekleyebilmektedir.
Her besinde olduğu üzere süt içinde “Azı Karar, Birden fazla Zarar” denebilir. Tükettiğiniz besinlerin mahiyeti kadar ölçüleri da ehemmiyet arz etmektedir. Tüketim ölçüsü, çeşidi ve sıklığı genel sıhhatimiz ile birebir bağlıdır.
Süt tüketiminizi artıracak lezzetli bir içecek tanımı
Çocuklar ve yetişkinler pratik bir biçimde hazırlanan bu içecek tanımını yaz kış tüketebilir
Elmalı Tarçınlı Süt
Malzemeler;
500 ml yarım yağlı süt
1 yeşil elma
1 tatlı kaşığı toz tarçın
Tüm gereçleri blenderdan geçirdikten sonra afiyetle içebilirsiniz.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
