Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi (İTBF) Mütercim ve Tercümanlık Kısmı (İngilizce) Öğr. Gör. Gözde Büklüm, 30 Eylül Çeviri Günü hasebiyle, yapay zekanın çeviri alanında getirdiği değişimleri ve çevirmenlik mesleğinin geleceğini kıymetlendirdi.
Çeviriler bağlama nazaran farklılaşıyor
Günümüzde süratle gelişen yapay zeka teknolojileri ve beraberinde getirdiği yeniliklerle, çeviri alanında esaslı değişimlere şahit olunduğunu söz eden Büklüm, şöyle devam etti:
Yapay zeka temelli çeviri araçları, yüksek süratte ve kapasitede çeviri yapabilmeleri ile son yıllarda öne çıktı. Sundukları çeviriler, gündelik lisanda, teknik alanlarda ve lisan verisi açısından varlıklı lisan çiftlerinde çoğunlukla başarılı sonuçlar veriyor. Bu durum haliyle mütercim adaylarını biraz paniğe sürüklemiş durumda. Pekala mesleğimiz elden gidiyor mu? Yapay zeka teknolojileri sahiden insan mütercimlerin yerini alacak mı? Bu sorunun karşılığını bulmak için çevirilerin ne çeşit bağlamlarda kullanılacağını kıymetlendirmemiz gerekli.
İnsan mütercimlerin ve yapay zekânın ürettiği çeviriler, lisanın sırf sözcüklerden ibaret olmadığı noktasında keskin bir çizgi ile ayrılıyor. His, bağlam, niyet ve kültürel katmanlar, çevirinin makineler tarafından yapılmasını zorlaştıran öğeler. Tıpkı cümlenin farklı bağlamlara nazaran farklı manalar içerebildiği, yer aldığı kültüre ve vakit dilimine nazaran farklı tabirlerin tercih edilmesi gerektiği durumlarda şimdi yapay zeka temelli araçlar başarılı sonuçlar sunamıyor. Bu sonuçlar, çevirinin tek bir gerçek karşılığı olan yalın bir lisan transferi olmadığını bize kanıtlıyor.”
Bazı alanlarda hâlâ insan uzmanlığına muhtaçlık var
Teknik dokümanlarda yapay zekânın tesirli olabildiğini lisana getiren Öğr. Gör. Gözde Büklüm, “Teknik evraklar üzere daha standartlaşmış metin cinslerinde yahut karmaşık olmayan cümle yapılarında yapay zekâ tesirli ve başarılı çeviriler ortaya koyuyor, evet. Ama edebi çeviri, reklam çevirileri, hukuk metinleri, sıhhat dalı, simultane çeviri ya da kültürel açıdan ağır altyazı çevirileri ve oyun çevirisi üzere alanlarda insan uzmanlığına hala gereksinim duyuluyor. Yapay zeka uygulamaları tabir, ironi, metafor ve kültürel referansları anlamakta ve çevirmekte şimdi yetersiz kalıyor. Bu cinslerde bağlamı anlamak, sözcüklerin ardındaki kastedileni yorumlamak ve gaye kültüre uygunluk sağlamak, makine çevirisinin zorlandığı noktalar.” dedi.
Çevirmenler lisan ve kültür uzmanı olarak tekrar tanımlanacak
Çeviriyi kullanacak şahısların kendi prestijlerine ve imajlarına gölge düşürmemek için çeviride kaliteyi ve nüansları gözettiğini, o yüzden yapay zeka çevirisine şimdi birden fazla kullanıcının sıcak bakmadığını da söyleyen Öğr. Gör. Gözde Büklüm, “Kritik değere sahip hususlarda hala makinelere değil insan tercümanlara güveniliyor. Yeniden de teknolojinin çeviri süreçlerinde artık daima yer alacağını ve geliştirmelere açık olacağını kabul etmemiz gerekli. Teknolojiyi âlâ kullanan ve çeviri yaptıkları lisanın kültürüne hakim olan tercümanlar bu süreçte rekabet avantajı elde edecekler ve çevirmenlik meslek tarifi biraz daha değişmiş olacak. Yapay zeka çağında mütercimler, yalnızca çeviri yapan değil; metni düzenleyen, bağlamı tahlil eden ve yapay zekâ çıktısını denetleyen lisan ve kültür uzmanları olarak kendilerini tekrar tanımlayacaklar.” sözünde bulundu.
20 yılı aşkın müddettir bilgisayar dayanaklı çeviri araçları derslerde var
Yapay zekanın bir tehditten çok, dikkatli ve etik kullanıldığında yararlı bir araç olarak değerlendirilebileceğini anlatan Öğr. Gör. Gözde Büklüm, “Aslına bakarsanız çeviride bilgisayarları kullanmak konusu bizim yeni tanıştığımız bir olgu da değil. Mütercim ve Tercümanlık kısımlarında yer alan derslerde bilgisayar dayanaklı çeviri programlarının kullanımı 20 yılı aşkın müddettir öğrencilere sunuluyor. Bu araçlar sayesinde öğrenciler hem süratli hem kaliteli çeviri yapabilmeyi öğreniyor. Yapay zeka da bu gereçler üzere vakit kazanmak ve birinci taslakları oluşturmak konusunda işimizi son derece kolaylaştırıyor ve müfredatımızda yapay zeka kullanımına yönelik dersler bulunuyor. Üniversitemizin Mütercim-Tercümanlık Bölümü’nde yapay zeka konusunda yapılan dersler, seminerler ve atölyeler, öğrencileri geleceğe hazırlamak ismine kıymetli bir rol oynuyor. Öğrencilerimize lisan uzmanı olarak yeni teknolojileri nasıl kullanacakları konusunda yol göstermeyi hedefliyoruz.” biçiminde kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
