Tüm dünyada tüberkülozun ortadan kaldırılmasına yönelik 2030 amaçlarına ulaşmak için çalışmalar sürdürülse de istenilen amaçlara ulaşılmış değil.
Dünya Sıhhat Örgütünün (DSÖ) 2015’ten 2025’e kadar yıllık yeni Tüberküloz hadise sayısını yüzde 50 oranında düşürme gayesine ulaşamadığını, bilakis birtakım ülkelerde hala artış görüldüğünü söyleyen Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Banu Musaffa Salepçi, yaşanan pandemi nedeniyle hastalığın teşhis ve münasebetiyle tedavi edilememesinin de bu sonuçlarda tesirli olduğunu söyledi. Ülkemizin tüberküloz konusunda DSÖ gayelerine ulaştığını hatırlatan Prof. Dr. Salepçi, aslında ortadan kalkması gereken bir hastalık olmasına karşın bilhassa hastalığın ağır olduğu ülkelerden göç alan ülkeler de riske giriyor. Bilhassa de denetimsiz göçler istenen sonuçlara ulaşmada değerli bir pürüz teşkil ediyor” diye konuştu.
Halen dünyada pek çok ülkede bariz derecede yaygın bir hastalık olan tüberküloz teneffüs yoluyla bulaşan bir hastalık. Özelikle hastalığın yaygın görüldüğü ülkelerde çocukluk çağında mikrobun bir biçimde alınmasına rağmen herkesin hastalanmadığını söyleyen Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Banu Musaffa Salepçi bunun nedenini şöyle açıkladı: “Mikropla karşılaşan şahısların yüzde 30-35’inde enfeksiyon gelişiyor. Enfeksiyon olanların hepsinde etkin hastalık olmuyor. Bu şahısların %95’i sessiz bir biçimde o mikrobu almış ve ona karşı bedende bağışıklık gelişmiş olarak ömürlerini sürdürürken %5’inde etkin hastalık gelişiyor ve faal hastalık gelişenler de hastalığın bulaşmasından sorumlu oluyor.”
“TÜBERKÜLOZ KONUSUNDA TÜRKİYE DSÖ MAKSATLARINA ULAŞAN SAYILI ÜLKELER ARASINDA”
Tüberküloz sıklığının insidansa yani her yıl tespit edilen yeni olay sayısına nazaran değerlendirildiği bilgisini veren Prof. Dr. Salepçi, buna göre tüm dünyada şu anda ortalama insidansın 100 binde 133 olduğunu söyledi. “Dünya Sıhhat Örgütünün amacının ise 100 binde 15 olduğunu ve Türkiyenin o amaca ulaşmış ülkelerden biri olduğunu söyleyen Prof. Dr. Salepçi sözlerine şöyle devam etti: “2022 de Türkiye’deki insidans 100 binde 14 olarak tespit edilmiş. Bu manada çok şanslı olduğumuzu söyleyebilirim. Fakat, Türkiye’de tüberküloz ile savaşın çok yeterli biçimde sürdürülmesinin bu sonucu getirdiğini söylemek gerekir. Ülkemizde direkt nezaret altında tedavi (DGT) siyaseti çok düzgün halde yürütülüyor. Hasta olan şahıslar tespit ediliyor ve onların etrafındakiler da denetim ediliyor.”
PANDEMİ HADİSE BİLDİRİMİNİ ENGELLEDİ
Dünya genelinde en ağır Afrika ve güneydoğu Asya ülkelerinde tüberküloz görüldüğünü söyleyen Prof. Dr. Salepçi, “Şu anda Afrika ülkelerinde 100 binde 208, Güney Doğu Asya’da 100 binde 234 olan insidans Amerika’da 100 binde 31, Avrupa’da 100 binde 25 civarında. Yıllık ortalamalara bakıldığında her ne kadar 2020 yılında bir düşüklük saptansa da bu gerçek bir düşme değil. Buradaki temel etken pandemi nedeniyle hadiselerin bildirilmemesinden kaynaklanıyor” diye konuştu.
HASTALIĞIN YAYGIN OLDUĞU BÖLGELERDEN GÖÇ ALAN ÜLKELER RİSK ALTINDA
Dünya Sıhhat Örgütünün “2025 yılında yüzde 50” azalma gayesinin ne yazık ki gerçekleşmediğini söyleyen Prof. Dr. Salepçi tam tersine 2015’te 100 binde 83 olan yıllık insidansın maalesef 2022 yılında 100 binde 95’e çıktığını belirtti. “Bu durumun genel manada global sıhhate gölge düşürmeye devam ettiğini ve bilhassa hastalığın yaygın olduğu bölgelerden göç alan ülkelerin risk altında olduğunu söyleyen Prof. Dr. Salepçi, sözlerine şöyle devam etti: “Şu anda dünyada 2022 yılındaki tüm tüberküloz hadiselerinin 2/3’ünden fazlası Hindistan, Endonezya, Çin, Filipinler, Pakistan, Nijerya, Bangladeş ve Kongo’da tespit edilmiş. Hasebiyle bu ülkelerden göç alan ülkelerde de risk giderek artıyor.”
BU BELİRTİLERE DİKKAT: ÖKSÜRÜK, ATEŞ, GECE TERLEMESİ, KİLO KAYBI…
Tüberkülozun birçok akciğer hastalığına misal belirtiler gösterdiğini söyleyen Prof. Dr. Salepçi, “Hastalık teneffüs yoluyla alındığı için mikrop evvel akciğerlere geliyor, oradan da kan yoluyla tüm organlara dağılabiliyor. Öncelikle akciğerlere ilişkin öksürük, balgam, balgamda kan görülmesi üzere belirtilerin yanı sıra ateş, halsizlik, kilo kaybı, iştahsızlık ve gece terlemesi üzere genel belirtiler de eşlik ediyor. Bilhassa bu belirtilerle gelen şahısların etrafında tüberküloz hastası varsa kesinlikle tüberkülozdan şüphelenilmeli.” dedi.
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ BASKILANAN ŞAHISLAR DAHA RİSKLİ
“Tüberküloz mikrobu ile birinci müsabaka çoklukla çocukluk ve gençlik çağında oluyor. Mikropla karşılaşan ve primer enfeksiyon geçiren şahısların yalnızca %5’inde mikrobu aldıktan sonraki 6 ay – 1 yıl içinde etkin hastalık gelişirken %95’inde faal hastalık gelişmeden sessiz enfeksiyon olarak kalıyor. Bu şahısların de %5’inde daha ileri yaşlarda bağışıklık sistemini baskılayan hastalık oluşması yahut ilaçların kullanılması sonucu bedende uyur durumda olan mikropların uyanması faal tüberküloz hastalığına yol açıyor” tabirlerini kullanan Prof. Dr. Salepçi, “Tüberküloz açısından en riskli kümesi HIV müspet hastalar oluşturuyor. Bunun yanında uzun müddetli kortizon yahut bağışıklığı baskılayıcı ilaç kullanmak zorunda olan romatoloji hastaları da bu kümede yer alıyor. Ayrıyeten, kanseri olan, diyabet üzere kronik hastalığı olan bireyler, organ nakli sürecinde olan ve nakili gerçekleşmiş hastalar da risk kümesinde yer alıyor. Bu şahıslar hem hastalığa daha kolay yakalanabiliyor hem de hastalığı daha ağır geçirebiliyor” dedi. Prof. Dr. Salepçi, covid ve tüberküloz birlikteliği ile ilgili de yayınların bulunduğunu ve buna nazaran de her iki hastalığın birbirinin riskini artırdığını kelamlarına ekledi.
“TÜBERKÜLOZ TEDAVİ EDİLEBİLİR BİR HASTALIK”
“Öncelikle etkeni yani faal hastalığı olan hastanın teşhisini koyup tedaviye başladığımızda, direnç gelişmeksizin tedavi edebilirsek bulaştırıcılığı ortadan kaldırmış oluyoruz” diyen Prof. Dr. Salepçi tedavinin muvaffakiyete ulaşması için dikkat edilmesi gereken noktaları sıraladı: “Tüberkülozun yaklaşık altı aylık ilaç kullanım mühleti var. Her ne kadar bu ilaçların kullanımı hasta açısından sıkıntı olsa da nizamlı ilaç kullanımı kural. Bununla birlikte her olay bu sürece ahenk sağlayamayabiliyor. Fakat bu durum hasta açısından önemli tehdit oluşturuyor. Zira bu durumda dirençli olay haline geliyor ve ömür uzunluğu tedavi sürüyor. Beraberinde dirençli olayın bulaş riski de artıyor.
“EN DEĞERLİSİ BULAŞIN ÖNLENMESİ”
Tüberkülozdan korunmada aşılamanın çok kıymetli olduğunun altını çizen Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Salepçi, sözlerine şöyle devam etti: “Bugün dünyada hala insidansın düşük olduğu birtakım Avrupa ve Amerika ülkelerinde aşılama yapılmıyor. Bizim ülkemizde insidans 100 binde 14 olmasına karşın aşılama devam ediyor. Aşılama dışında periyodik denetimlerin yapılması, kuşkulu bir olay olduğunda bunun erken teşhis edilmesi ve bu olayın etrafındaki bireylerin çabucak denetimden geçirilip bulaşın engellenmesi çok değerli. Tüberküloz esasen bildirimi mecburî bir hastalık. Bu nedenle teşhis konulduğu anda bildirimi yapılıyor ve o hastayla yakın teması olan şahıslar denetimden geçiriliyor. Türkiye’de Tüberküloz denetimi çok tertipli bir halde uygulanıyor.”
HİJYEN VE GÜÇLÜ BAĞIŞIKLIK SAĞLANABİLMELİ
Sosyo-ekonomik seviyesi düşük olan, yeterli beslenemeyen, hijyeni âlâ olmayan, kalabalık yaşayan kümelerde hastalık daha yaygın diyen Prof. Dr. Salepçi “Dolayısıyla, öncelikle hastalığa yakalanmamak için kaidelerin, ortamın güzelleştirilmesi gerekiyor. Tüberküloz mikrobunun değerli bir özelliği de maalesef yeterli havalanmayan, ışık almayan ortamlarda 6 aya kadar canlı kalabilmesi. O yüzden tüberküloz geçirmiş birinin kaldığı oda güzel havalandırılmazsa ve güzel ışık almazsa daha sonradan o odaya giren bireyler bile bu süreç içinde tüberküloza yakalanabilir. Bu hususta bilgi ve şuur artırılmalı” diye konuştu.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
