Yoksulluk ve Ömür Şartları İstatistiklerinin hesaplandığı Gelir ve Hayat Şartları Araştırması 2024 yılı sonuçlarına ait gelir bilgileri, bir evvelki takvim yılı olan 2023 yılını referans almaktadır. Gelir ve yoksulluk hesaplamalarında hanehalkı gelirleri; hanehalkı büyüklüğü ve kompozisyonu dikkate alınarak muadil hanehalkı kullanılabilir fert gelirine dönüştürülmektedir.
Toplumun genel seviyesine nazaran makul bir sonun altında gelire sahip olan bireyler rölâtif manada fakir sayılmaktadır. Muadil hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %50’si dikkate alınarak belirlenen yoksulluk hududuna nazaran, yoksulluk oranı 2024 yılında 0,1 puan artarak %13,6 oldu. Medyan gelirin %60’ı dikkate alınarak belirlenen yoksulluk sonuna nazaran hesaplanan yoksulluk oranı ise son yılda 0,1 puan azalarak %21,2 olarak gerçekleşti.
Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %40’ı dikkate alınarak belirlenen yoksulluk hududuna nazaran, yoksulluk oranı bir evvelki yıla nazaran 0,1 puanlık azalış ile %6,9 olarak gerçekleşti. Medyan gelirin %70’i dikkate alınarak belirlenen yoksulluk hududuna nazaran hesaplanan yoksulluk oranı ise bir evvelki yıla nazaran 0,1 puanlık azalış ile %28,9 oldu.
En düşük yoksulluk oranı %6,5 ile tek kişilik hanelerde gerçekleşti
Hanehalkı tipine nazaran muadil hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %50’si dikkate alınarak hesaplanan yoksulluk oranlarına bakıldığında; tek kişilik hanehalklarında yoksulluk oranı bir evvelki yıla nazaran 0,8 puan azalarak %6,5, çekirdek aile bulunmayan birden fazla bireyden oluşan hanehalklarında ise 3,1 puan artarak %10,8 olmuştur. En az bir çekirdek aile ve öteki bireylerden oluşan hanehalklarının yoksulluk oranı 0,9 puan artarak %17,9, tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarının yoksulluk oranı ise 0,1 puan artarak %13,4 oldu.
En yüksek yoksulluk oranı bir okul bitirmeyenlerde görüldü
Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %50’si dikkate alınarak hesaplanan yoksulluk oranına nazaran; bir okul bitirmeyenlerin %24,7’si, lise altı eğitimlilerin %13,6’sı, lise ve dengi okul mezunlarının ise %7,4’ü fakir olarak hesaplandı. Yükseköğretim mezunları ise %2,7 ile en düşük yoksulluk oranına sahip küme oldu.
Maddi ve toplumsal mahrumluk oranı %13,3 oldu
Maddi ve toplumsal mahrumluk oranı hesabında hane seviyesinde sorgulanan değişkenler; araba sahipliği, ekonomik olarak beklenmedik harcamaları yapabilme, meskenden uzakta bir haftalık tatil masrafını karşılayabilme, kira, konut kredisi ve faizli borçları ödeyebilme, iki günde bir et, tavuk, balık içeren yemek yiyebilme, meskenin ısınma gereksinimini karşılayabilme ve mobilyaları eskidiğinde değiştirebilme durumudur.
Bu oran için fert seviyesinde toplanan değişkenler ise; eskimiş giysileri yerine yenisini alabilme, düzgün iki çift ayakkabıya sahip olabilme, ayda en az bir sefer tanıdıkları ile toplanabilme, fiyatlı boş vakit faaliyetlerine katılabilme, kendini uygun hissetmek için bir ölçü para harcayabilme ve şahsî emelli kullanım için internet sahipliği olarak belirlenmiştir.
Yukarıda belirtilen on üç unsurun en az yedisini karşılayamayanların oranı olarak tanımlanan maddi ve toplumsal mahrumluk oranı; 2023 yılında %14,4 iken 2024 yılı sonuçlarında 1,1 puan azalarak %13,3 olarak kestirim edildi.
Sürekli yoksulluk oranı %13,7 oldu
Dört yıllık panel bilgi kullanılarak hesaplanan daima yoksulluk oranı, muadil hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %60’ına nazaran son yılda ve tıpkı vakitte evvelki üç yıldan en az ikisinde de fakir olan fertleri kapsamaktadır. Buna nazaran, 2024 yılı sonuçlarına nazaran daima yoksulluk oranı bir evvelki yıla nazaran 0,7 puan artarak %13,7 oldu.
Göreli yoksulluk oranı en düşük TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) bölgesinde gerçekleşti
İBBS 2. Seviye bölgelerinin her biri için muadil hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50’sine nazaran hesaplanan yoksulluk hududuna nazaran, gelire dayalı nispî yoksulluk oranının en yüksek olduğu bölgeler; %14,6 ile TR71 (Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir), %12,3 ile TR82 (Kastamonu, Çankırı, Sinop) oldu.
Göreli yoksulluk oranı en düşük olan İBBS 2. Seviye bölgeleri ise %4,7 ile TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis), %6,4 ile TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) oldu.
Yoksulluk yahut toplumsal dışlanma riski altında olanların oranı %29,3 oldu
Yoksulluk yahut toplumsal dışlanma riski altında olanlar; izafi yoksulluk, maddi ve toplumsal mahrumluk ve düşük iş yoğunluğu göstergelerinin en az birinden mahrum olanları söz etmektedir.
Son yıl sonuçlarına nazaran fertlerin %29,3’ü yoksulluk yahut toplumsal dışlanma riski altında kaldı. Bu oran yaş kümelerine nazaran incelendiğinde; 0-17 yaş kümesinde %38,9, 18-64 yaş kümesinde %26,3, 65 ve üstü yaş kümesinde ise %23,3 olarak varsayım edildi.
Nüfusun %4,3’ü dört yıl boyunca yoksulluktan çıkamazken, %74,8’i hiç fakir olmadı
Dört yıllık panel data kullanılarak medyan gelirin yüzde 50’sine nazaran hesaplanan yoksullukta kalma mühleti incelendiğinde, fertlerin %10,1’i dört yıl içinde bir yıl, %6,5’i iki yıl, %4,3’ü üç yıl, %4,3’ü ise dört yıl boyunca (panel süresince) yoksullukta kaldı. Nüfusun %74,8’i ise dört yıl boyunca hiç yoksulluk sonunun altında kalmadı.
Nüfusun %31,3’ü sızdıran çatı, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçevesi sorunları yaşıyor
Kurumsal olmayan nüfusun %31,3’ü sızdıran çatı, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçeveleri vb. sorunlar yaşarken %30,2’si konutunda izolasyondan ötürü ısınma sorunu, %21,7’si trafik yahut sanayinin neden olduğu hava kirliliği, etraf kirliliği yahut başka çevresel problemlerle karşılaştı.
Taksit ödemesi yahut borcu olanların oranı %56,8 oldu
Geçen yıla nazaran konut alımı ve konut masrafları dışında borç yahut taksit ödemesi olanların oranı 1,2 puan azalarak %56,8 oldu. Nüfusun %5,2’sine bu ödemeler yük getirmezken %39,1’ine biraz yük getirdi, %12,5’ine ise çok yük getirdi. Konut masraflarının çok yük getirdiği hanelerin oranı 3,9 puan azalarak %13,6 olurken, bu masrafların biraz yük getirdiği hanelerin oranı 4,7 puan artarak %71,2 oldu. Konut masraflarının yük getirmediğini belirten hanelerin oranı geçen yıla nazaran 0,7 puan azalış ile %15,2 olarak hesaplandı.
Fertlerin %57,5’i meskenden uzakta bir haftalık tatil masraflarını, %39,3’ü iki günde bir et, tavuk ya da balık içeren yemek masrafını, %26,8’i beklenmedik harcamaları, %15,1’i meskenin ısınma muhtaçlığını, %59,6’sı ise eskimiş mobilyaların yenilenmesini ekonomik olarak karşılayamadığını beyan etti.
Kendilerine ilişkin bir konutta yaşayanların oranı %56,1 oldu
Oturulan konuta sahip olanların oranı geçen yıla nazaran 0,1 puan azalarak 2024 yılında %56,1 olarak hesaplanırken, kirada oturanların oranı %28,0, lojmanda oturanların oranı %0,9, kendi konutunda oturmayıp kira ödemeyenlerin oranı ise %15,0 oldu.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
