Beyin göçü üzerine değerlendirmelerde bulunan Sosyolog Prof. Dr. Barış Erdoğan, beyin göçünün, çoklukla az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerden gelişmiş ülkelere hakikat gerçekleşen bir olgu olduğunu söyledi.
Prof. Dr. Barış Erdoğan:
“Bir de ‘sanal beyin göçü’ var. Bu ne manaya geliyor? Günümüzde internet aracılığıyla birçok gencimiz, Türkiye’den hareket etmeden, yurt dışındaki firmalar için çalışıyor. Yani, bedensel olarak Türkiye’deler ancak beyinleri yurt dışı için çalışıyor.”
Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Kısmı Lideri Prof. Dr. Barış Erdoğan, Türkiye’nin son yıllarda yaşadığı beyin göçü dalgasını kıymetlendirdi.
Yurtdışına göç edenlerin birçok yüksek eğitimli ve nitelikli gençler…
Prof. Dr. Barış Erdoğan, yurt dışına göç edenlerin birçoklarının yüksek eğitimli ve yetişmiş gençlerden oluştuğunu belirterek, “Bir ülkeye baktığımızda, eğitimli, yetişmiş ve bilhassa bilişsel faaliyetleri ağır mesleklerde çalışan bireylerin göç etmesi, beyin göçü olarak tanımlanır. Geçmişte Türkiye’den çoğunlukla kol gücüne sahip beşerler göç ederdi; lakin günümüzde ülkemizin en pahalı insanları göç ediyor.” dedi
‘Sanal beyin göçü’ ne manaya geliyor?
Beyin göçünün, ekseriyetle az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerden gelişmiş ülkelere gerçek gerçekleşen bir olgu olduğuna işaret eden Prof. Dr. Barış Erdoğan, “Bu, görünen beyin göçü. Bunun yanı sıra bir de ‘sanal beyin göçü’ var. Bu ne manaya geliyor? Günümüzde internet aracılığıyla birçok gencimiz, Türkiye’den hareket etmeden, yurt dışındaki firmalar için çalışıyor. Yani, bedensel olarak Türkiye’deler fakat beyinleri yurt dışı için çalışıyor. Bâtın beyin göçü olarak isimlendirilen bir durum. Yurt dışı firmalar için Türkiye’de çalışıp, o firmalara hizmet sunuyorlar.” diye konuştu.
Bir ülkenin en kıymetli kaynağı insan sermayesi; bu sermayemiz yavaş yavaş elden gidiyor
Beyin göçünün Türkiye açısından tehlikeli bir boyuta ulaştığını vurgulayan Prof. Dr. Barış Erdoğan, “TÜİK’in açıkladığı sayılar, 2008 ile 2017 yılları ortasında mezun olup bu tarihlerden sonra yurt dışına gitmiş bireyleri kapsıyor. TÜİK net bir sayı vermemiş olsa da bu vakit diliminde mezun olanları yüzde 2 olarak varsaydığımızda, yaklaşık 49 bin kişinin yurt dışına gittiğini söyleyebiliriz. Fakat bu 49 bin kişi ile sonlu değil. 2017’den 2023’e kadar mezun olanların yurt dışına göç durumunu şimdi bilmiyoruz. Asıl yoğunluğun, hepimizin etrafımızda sıkça karşılaştığımız üzere, bu periyot içinde olduğunu düşünüyoruz. Evvelden bir ülkeyi sömürmek için madenlerine gidilir, ele geçirilirdi. Artık buna gerek yok. Bir ülkenin en bedelli kaynağı insan sermayesi; lakin bu sermayemiz yavaş yavaş elden gidiyor. Bu durum hayli tehlikeli.” halinde konuştu.
Beyin göçünün iki temel nedeni var
Beyin göçünün iki temel nedeni olduğunu tabir eden Prof. Dr. Barış Erdoğan, şöyle devam etti:
“Ben de yurt dışında bir devir yaşamış biri olarak şunu söyleyebilirim: Beyin göçünün iki temel nedeni var; birincisi itici, ikincisi ise cazibeli faktörler. İtici nedenler, insanların neden buradan ayrılmak istediğiyle ilgili. Birinci olarak, istihdam imkanları epey hudutlu. Örneğin, moleküler biyoloji üzere alanlarda Türkiye’de ne kadar istihdam gücümüz var? Ne üniversitelerimiz ne de özel dalımız kâfi kapasiteye sahip. Amerika Birleşik Devletleri’nde yalnızca Harvard Üniversitesi’nin bağışlarla birlikte bütçesi yaklaşık 50 milyar dolar. Bizim 200 üniversitemizin toplam bütçesi ise 10 milyar doların bile altında. Tek bir üniversite ile 200 üniversitemizi kıyasladığınızda, burada sunulan imkanların bilhassa teknik alanlarda ne kadar yetersiz olduğunu görebilirsiniz. Aziz Sancar Türkiye’de kalsaydı Nobel mükafatı alabilir miydi? Uğur Şahin Türkiye’de eğitimine ve çalışmalarına devam etseydi, birebir muvaffakiyetleri elde edebilir miydi?”
Eğitim imkanları beyin göçü için alımlı faktör haline geliyor
Gelir seviyesinin, bilhassa son yıllarda Türkiye’deki ekonomik kriz üzere etkenler nedeniyle epey düştüğünü, öte yandan, yurt dışında çok daha âlâ hayat şartları ve imkanların olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Barış Erdoğan, “Batı ülkeleri uzun yıllardır, mavi yakalı emekçiler ve genel olarak göçmenler için kuralları zorlaştırsa da eğitimli insanları çekmek için tersine kolaylık sağlıyorlar. Almanya, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri üzere ülkeler, mavi kart yahut Green Card üzere imkanlarla beyin göçüne yönelik siyasetlerini güzelleştiriyorlar.” dedi.
Dünyada en çok beyin göçü çeken ülkeler…
Dünyada en çok beyin göçü çeken ülkelerin Amerika Birleşik Devletleri; akabinde Almanya, İngiltere, Kanada, Avustralya, Fransa, Belçika üzere ülkeler olduğunu da söyleyen Prof. Dr. Barış Erdoğan, “Beyin göçünün merkezi Amerika Birleşik Devletleri’dir. Hatta ABD, Kanada’dan bile beyin göçü alıyor. Zira en büyük bilişim firmaları, en büyük laboratuvarlar orada. Yalnızca tek bir Amerikan üniversitesinin bütçesi, Türkiye’deki 200 üniversitenin toplam bütçesinin 5 katı. Bilhassa yapay zeka, moleküler biyoloji, genetik üzere alanlardaki gelişmeler, bu alanlarda güçlü bir ekosisteme sahip olan Amerika’yı cazip hale getiriyor. Türkiye’den bu alanda başarılı bir firma çıkabilir; ancak, bu tek başına yetmez. Bu başarıyı destekleyecek bir bölüm ekosistemine, uygun bir kurumsal zihniyete ve iklime muhtaçlık var.” biçiminde konuştu.
İlerleme bahtı azalınca…
Bir firmaya ya da üniversiteye girildiğinde uygun bir iklim olmadığı vakit birçok bürokratik mahzurla karşılaşılabildiğini kaydeden Prof. Dr. Barış Erdoğan, “Bu da insanın ‘Burada ne işim var?’ diye sormasına yol açıyor. Kişi önünün kesildiğini, ilerleme talihinin azaldığını düşünüyor. Amerika Birleşik Devletleri açık orta önde gidiyor; Almanya bu mevzuda istisna olarak öne çıkıyor.” dedi.
Sadece gençler değil, orta yaş üzeri beşerler da yurt dışına göç ediyor
Hangi kısımlarda daha fazla yurt dışına gidiş olduğuna ait de literatürde “STEM” denilen Türkçeye çevirdiğimizde “Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik” olarak söz edilebilen alanların, en fazla ilgi çeken ve ilgi gören alanlar olduğunu tabir eden Prof. Dr. Barış Erdoğan, “Türkiye’den baktığımızda ise moleküler biyoloji ve genetik üzere alanlarda mezun olan her 10 şahıstan 2’si yurt dışına gidiyor. Birebir durum, işletme, mühendislik, matematik, istatistik ve öbür mühendislik alanlarında da geçerli. Günümüzün ve geleceğin dünyasında, data sürece ve data manaya epey kıymetli; zira yapay zekâ mantığını bunun üzerine kuruyor. Bu nedenle teknik alanlarda çalışan insanlarımız, yalnızca gençler değil, orta yaş üzeri beşerler da yurt dışına göç ediyor. Ya fizikî olarak gidiyorlar ya da bahsettiğim üzere sanal olarak göç ediyorlar; yani vücutları burada kalırken beyinleri yurt dışı için çalışıyor.” diye konuştu.
İmkânlar değiştikçe, geri dönme isteği da artabilir…
Global dünyada beyinlerin çok süratli bir formda hareket ettiğini lisana getiren Prof. Dr. Barış Erdoğan, şöyle devam etti:
“Diğer ülkeler de bu durumu destekleyerek kendilerine çekmek için ellerinden geleni yapıyorlar. Lakin, burada gereğince imkân sağlanmadığı için beşerler farklı fırsatları değerlendirip rahatlıkla yurt dışına gidiyorlar. Sahiden bir yere gitmek kolay değil; kültürel entegrasyonu sağlamak, lisan sorunları üzere zorluklarla karşılaşmak kaçınılmaz. İnsan, vatanı üzere hiçbir yerde olamaz. Lakin, artık bu göç, bir umuda seyahatten fazla ümitsizlikten kaçış haline gelmiş durumda. Tekrar de dönmek mümkündür. İmkânlar değiştikçe, geri dönme dileği da artabilir.”
Yurt dışına gidenler ortasında bayanlar mı daha çok, erkekler mi?
Göç olgusunun ekseriyetle erkekler tarafından daha fazla gerçekleştirildiğini kaydeden Prof. Dr. Barış Erdoğan, “Ancak, geçmiş yıllardaki istatistiklerde bayanlarla erkekler ortasındaki fark giderek kapanıyor. Öncelikle bunu belirtmek gerekiyor. Bayanların sayısı, erkeklere giderek daha da yakınlaşıyor. Şayet bu trend devam ederse, 10 yıl sonra bu iki küme ortasındaki fark neredeyse ortadan kalkacak. Beyin göçündeki erkek yoğunluğunun değerli nedenlerinden biri, bilim, teknoloji ve matematik üzere alanların erkekler tarafından daha fazla tercih edilmesidir. Beyin göçü açısından da birçok ülke toplumsal bilimcilerden çok teknik insanları çekmek istemektedir; hasebiyle, teknik alanlardan mezun olanların çoğunluğunu erkekler oluşturuyor.” dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
